VU Magazine 1986 - pagina 477

gorie noem, namelijk het grote geluk dat ik heb gehad met het treffen van vele studenten, medewerkers en latere collega's wier diepste drijfveren precies die van Glazebrook waren, en van talloze zogenaamde 'niet-wetenschappelijke' medewerkers die, ook zonder op de tijd te letten, genietend met ons mee op avontuur gingen. et huidige betoog draait natuurlijk om de vraag naar de eventuele relatie tussen toeval en zin. Ik ben daar zelf het sterkst mee geconfronteerd door een onderzoek over de verspreiding van schelpen op het strand waarvan ik het begin op zondag 17 juli 1955 verzon tijdens de middagdienst in de Gereformeerde kerk te Den Burg op Texel, en waaraan, gedurende de vacanties, eerst mijn vrouw en kinderen meededen, maar dat daarna gedurende 15 jaren in een fantastische samenwerking met studenten en medewerkers werd uitgevoerd tijdens zeer leerzame en arbeids-intensieve werkkampen op Schiermonnikoog. Daarbij bleek dat, alle toevalligheden bij het aanspoelen ten spijt, schelpen niet chaotisch over het strand verspreid liggen, maar dat er een ijzeren rangschikking optreedt die hen niet alleen naar soort, symmetrie (linker en rechter schelpkleppen). grootte en soortelijk gewicht sorteert, maar hen tevens verschillende plaatsen geeft als zij al of niet tandjes of een gaatje bezitten. Ook de grootte en de ligging van de gaatjes en hun aantal zijn van belang. Schelpen bleken ook op bepaalde wijzen te breken en zelfs de acht typen brokstukken van linker en rechter schelpen worden verschillend getransporteerd. Vanzelfsprekend zal men ook bij de bestudering van mariene afzettingen op dit soort verschijnselen attent moeten zijn. Kortom, het specifieke aanspoelen van schelpen is een

H

Ï

universele evolutieproces dat, naar onze huidige inzichten, vanaf de eerste organische stoffen naar alle planten en dieren en naar de mens heeft geleid. Zijn de toevallige genenwijzigingen en de blinde selectie dan de enige factoren die tot het wezen van dit proces behoren? Moet het woordje 'zin' naast de betekenissen van 'orde' en 'functie' ook nog niet die van 'plan' hebben? In ieder geval gedeeltelijk wel, want - en dat wordt dikwijls vergeten - de genendans speelt zich niet geheel vrij en onbekommerd als in een waterige emulsie af, maar altijd binnen reeds zeer gecompliceerde cellen en organismen, en de natuurlijke selectie is dus een -weliswaar zeer belangrijk - hulp- en randverschijnsel. Meer en meer blijkt bovendien (ook uit onderzoek in onze vakgroep) hoe universeel bepaalde tot het stuur-mechanisme behorende genen zijn. Het zou in de toekomst, wanneer wij meer weten van processen zoals de embryogenese (waarbij ook selectie een rol speelt), wel eens kunnen blijken dat er in het levende deel van de schepping iets is dat met het planmatige van het 'periodiek systeem der elementen' te vergelijken is. ok bij de produktvorming in de maatschappij spelen toeval en functionele selectie een belangrijke rol. Ik geef u weer een met mijn helaas veelal triviale belangstellingen samenhangend voorbeeld. De vorm en de grootte van postzegels van de normale lopende series en de wijze waarop wij individuele exemplaren uit een vel kunnen isoleren, hangen samen met de afmetingen en de potenties van onze vingers en onze tong. Deze postzegels - het geldt niet voor de onhandige en 'ontongige', maar vaak mooiere, bijzondere uitgaven - hebben tegenwoordig in vrijwel alle landen ongeveer dezelfde grootte en hoogte-breedteverhouding. In Europa gaat dat terug tot de zeer doordachte eerste

O

Het ZOU wel eens zo kunnen zijn dat een deel van de problemen waar de huidige jeugd mee te kampen heeft, geweten moet worden aan de massaliteit en onordelijke slordigheid van het onderwijs. H

schoolvoorbeeld van het universeel in de schepping optre-' dende selectieverschijnsel. Dit limiteert de toevalligheidschaos en veroorzaakt orde op het strand! Nu heeft deze 'orde' nog niet de volle betekenis van het woordje 'zin', want dit impliceert tevens een functioneel aspect. Dat komt omdat het transport van schelpen zich in het levenloze deel van de schepping afspeelt. Hun verspreiding over het strand hééft geen functie. De biologie onderscheidt zich van de andere natuurwetenschappen doordat bij haar juist het functionele aspect, de vraag naar de functie van vormen, processen, gedragingen, kleuren, enz., de centrale rol speelt. Casimir vertelt in zijn spannende boek Het Toeval van de Werkelijkheid dat de Leidse physicus De Haas wel eens peinzend naar waterdroppels zat te staren die langs een beslagen ruit naar beneden dropen, en dan opmerkte "Als je al die droppeltjes zo naar beneden ziet gaan, vraagje je wel eens af wat dat allemaal te betekenen heeft" Dit is voor een natuurkundige een ketterse vraag, maar als een biologe mieren langs een boomstam naar beneden ziet lopen vormt dit voor haar een vakwetenschappelijk volstrekt gewettigd functioneel probleem. Ook de toevallige genenfluctuaties en de door toeval ontstane exemplaren van de steeds weer nieuwe generaties worden door selectie geordend, en daarbij blijven de functioneel passende combinaties over en de rest vergaat voorgoed. De selectie leidt dus bij de organismen tot een voortdurende zinvolle aanpassing aan de al of niet zich wijzigende omstandigheden en behoort daardoor essentieel tot het VU-MAGAZINE - DECEMBER 1986

Omslag van het werk van Bölsche dat bij de 14-jarige Lever de belangstelling voor het vraagstuk van 'Schepping en Evolutie' deed ontwaken.

423

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen