VU Magazine 1987 - pagina 468

-

1 fe'Wêfc

F

Het waren altijd de indianen die, zoveel vaardiger dan de blanlien, aan de hand van wat vertrapt struiligewas konden vaststellen wie er gepasseerd was en hoeveel dagtochten geleden dat was.

¥~f'

Links: Sean Connery als William van Baskerville in de film 'De naam van de roos'. Foto Kippa

•

duidig kunt registreren. Dat zoiets echter niet zo eenvoudig is kan iedereen weten die bijvoorbeeld wel eens twee kranteberichten van dezelfde voetbalwedstrijd met elkaar heeft vergeleken. De ene verslaggever geeft een minutieuze beschrijving van wat zijns inziens de hoogtepunten van de wedstrijd waren, in het bijzonder de doelpunten. De andere verslaggever beschrijft het solide karakter van de verdediging, het loopvermogen van de middenvelders en het technisch surplus van de spitsen, waardoor het ene team wel moest winnen. Twee verslaggevers hebben naar dezelfde wedstrijd gekeken, maar hebben blijkbaar verschillende 'objectieve feiten' waargenomen. Die verschillen willen niet zeggen dat de een het goed en de ander het fout gezien heeft. Het gaat om iets onvermijdelijks omdat hetgeen we zien altijd moet worden omgezet in taal; het moet 'beschreven' woMen. De aan de VU werkzame wetenschapshistoricus Chris Lorenz zegt in zijn onlangs gepubliceerde proefschrift De constructie van het verleden dat de waarneming van de werkelijkheid altijd 'talig' gestructureerd is: "De taal maakt onze waarneming van de werkelijkheid dus niet alleen mogelijk, maar houdt onze waarneming ook 'gevangen': de taal is niet alleen onze 'bril' maar ook het traliewerk tussen ons en de werkelijkheid."

VU-MAGAZINE - DECEMBER 1987

%

^

Rechts: Chris Lorenz: 'De taal maakt onze waarneming van de werkelijkheid niet alleen mogelijk, maar houdt onze waarneming ook gevangen.' FotoAVC/VU

.

E

en voetbalverslaggever of een antropoloog die de riten van een inheemse stam observeert kan nog de illusie koesteren dat hij dwars door het traliewerk heen de 'objectieve feiten' kan aanraken; voor anderen ligt dat moeilijker bij gebrek aan een zichtbare werkelijkheid. De jager, de historicus en de medicus kunnen alleen op indirecte wijze te werk gaan. De prooi van de jager bevindt zich al lang niet meer op de plaats waar die zijn spoor heeft achtergelaten; een historicus schrijft doorgaans over zaken die hij niet uit eigen waarneming kent; en de medicus snijdt het lichaam van de zieke niet open om er achter te komen aan welke ziekte hij lijdt. Aan de hand van symptomen, uiterlijke tekens dus, probeert de medicus tot een diagnose te komen. Drie van die spoorzoekers die Ginzburg in essay met elkaar in verband brengt zijn Morelli, Freud en Sherlock Holmes. Eerstgenoemde was een negentiende eeuwse kunstkenner die zich boog over mogelijk vervalste schilderijen. Om de 'echtheid' van een schilderij te toetsen keken de meeste kunstkenners of het inderdaad in de stijl was geschilderd van de meester aan wie het doek werd toegeschreven. Morelli daarentegen keek in het geheel niet naar wat we de 'stijl' van een schilder noemen, omdat hij ervan

uitging dat die nog het simpelst te imiteren valt. De wijze waarop een oorlelletje geschilderd was kon voor hem de identiteit van de schilder veel eenvoudiger onthullen. In het schijnbaar onbeduidende detail laat de schilder namelijk zijn persoonlijke signatuur achter. Daar verzwakt de bewuste inspanning en maakt het onbewuste zijn opwachting; en in hun onbewuste uitingen verloochenen mensen hun ware aard zelden. Het onbewuste. Als er één spoorzoeker heeft bestaan die dat duistere continent verkend heeft, dan is het Freud wel geweest. Zijn graafwerkzaamheden hebben succes gehad: tegenwoordig is het herkennen van 'Freudiaanse vergissingen' een alom erkend, populair gezelsschapsspel geworden. In zijn boek Psychopathologie van het dagelijks leven, dat vol staat met dergelijke vergissingen, zijn de mooiste voorbeelden altijd afkomstig van Freud's voornaamste onderzoeksobject: Freud zelf. Zo vertelt hij dat hij zich op een avond verontschuldigde voor het feit dat hij zijn

'De taal is niet alleen onze 'bril' maar ook het traliewerk tussen ons en de werkelijkheid.' 25

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen