VU Magazine 1987 - pagina 76

Een autoritaire wetenschap is even onwenselijk als een autoritaire religie. Dat is de stelling van fysicus Henk Vos die, in reactie op eerdere artikelen over dit onderwerp, onder andere meer ruimte voor het toeval in de wetenschap bepleit. HENK vos

'Zekerheid betekent de dood van wetenschap èn rehgie'

W

at heet toeval? We ontmoeten iemand, aan wie we de avond tevoren hebben gedacht, zomaar op straat. "Dat is toevallig, zeg!", laten wij ons dan ontvallen. We bedoelen daarmee dat de kans dat iets dergelijks wéér gebeurt, erg klein is. Of is dat misschien een interpretatie achteraf, die we ons hebben aangeleerd? Toeval heeft met kansen te maken en bij kansen denken we aan dobbelstenen, dat hebben we in ieder geval wél geleerd. De kans datje een vijf gooit is even groot als de kans op elke andere uitkomst. Maar waarom is dat zo? Wel, zegt de wetenschap, dat is zo omdat het proces van het werpen van een dobbelsteen door zoveel

onbekende kleine factoren wordt beïnvloed dat de uitkomst op toeval berust. Als je vijf gooit is dat dus een toevallig resultaat. Je weet alleen dat de kans op een vijf er één van 1 op 6 is. Maar waarom is die kans 1 op 6? Dat komt omdat het resultaat toeval is. Je kunt net zo goed elk van de andere getallen als uitkomst krijgen. Zo zijn we de kring rond. Een toevallig proces is toevallig omdat het resultaat op toeval berust. En het resultaat berust weer op toeval omdat het proces toevallig is. Deze redenering treffen we, vaak in versluierde vorm, in vele boeken over toevalsproblemen aan. Hoe is die cirkelredenering te doorbreken?

E

en toevallig proces is een proces waarvan de uitkomst niet zeker mag zijn, schrijven Clarke en Disney in een studie over waarschijnlijkheid en toeval in de wetenschap. Een noodzakelijke voorwaarde voor het toevallig zijn is blijkbaar dat wij niet zeker mogen zijn van de uitkomst, de uitkomst niet mogen kennen. Voor die onzekerheid zijn verschillende oorzaken mogelijk. Het kan zijn dat dit puur het gevolg van luiheid is; we hebben gewoon geen zin om na te denken over de uitkomst. Het kan ook zijn dat we de uitkomst bewust of onbewust - niet willen weten. Die onzekerheid kan voortkomen uit onvermogen; we kunnen niet begrijpen hoe we

Het toeval heeft aantrekkelijke kanten. Dat verklaart wellicht waarom mensen kennelijk graag een gokje wagen. Lotto, toto en andere loterijen voorzien in een behoefte evenals het in ons land groeiend aantal legale en illegale gokpaleizen. Foto ANP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen