VU Magazine 1987 - pagina 233

Betaalautomaten en elektronisch handelsverkeer zullen de maatschappij ingrijpend veranderen. Het wordt tijd in te zien wat ons boven het hoofd hangt, meent de Amerikaanse computerdeskundige David Chaum: "Als we niet oppassen dwingt de moderne techniek ons tot een volledige overgave."

MARK MIERAS EN BRAM VERMEER

Technologie is geen natuurverschijnsel maar een keuze'

W

e ontmoeten dr. David Chaum op zaterdagochtend in het centrum van Amsterdam. De gelegenheid biedt uitzicht over de daken van de hoofdstad. Bovendien heeft men hier heerlijke taart, heeft Chaum ons verzekerd. In minder dan twee weken heeft deze uitzonderlijke Amerikaanse computerdeskundige bijna alle landelijke dagbladen gehaald. Zelfs Nobelprijswinnaars moeten het in de kolommen van de vaderlandse wetenschapspers

'Je kunt natuurlijk wetten maken om het gebruik van de computer te beperken, maar dat is kortzichtig.' 12

meestal met minder doen. Hoe komt het dat deze man zoveel aandacht trekt? Is het zijn innemende vriendelijkheid, zijn opvallende haardracht, zijn reputatie als 'cryptograaf' of ligt de oorzaak in de ongewone boodschap die hij brengt? Niet alle verslaggevers blijken de precieze strekking van Chaums profetie echter even goed te hebben begrepen. Het interview duurt bijna twee uur, slechts onderbroken voor het halen van een extra stuk chocoladetaart. Cryptografie is de leer van het geheimschrift, het coderen en decoderen. Vroeger was dat een puzzel voor militairen, die met pen en papier oorlogsberichten vertaalden in onleesbaar koeterwaals voor het geval hun postduif uit de koers zou raken. In de moderne oorlogsvoering is een veel belangrijker plaats weggelegd voor de cryptografie. Alle defensie-organisaties houden er een ruime staf crypto-

grafen op na. Maar ook banken, telefoonmaatschappijen en computerfirma's oefenen zich tegenwoordigd in het vak. Met de groeiende informatiestroom in de moderne maatschappij is de cryptografie een bloedserieuze wetenschap geworden. Een nieuwe generatie geheimschriftdeskundigen verricht haar onderzoek niet meer in donkere kelders van geheimzinnige instellingen maar in de volle openbaarheid in universitaire centra. David Chaum komt voort uit deze traditie. Mede onder zijn leiding verschijnt volgend jaar het allereerste nummer van het eerste cryptografische vaktijdschrift. Medio april organiseerde hij in Amsterdam een internationaal congres.

de gelederen. Sommigen constateerden weemoedig dat de tijden veranderd waren. Chaum: "In zekere zin is de romantiek van het vak verdwenen. De prachtige codeerapparaten zijn vervangen door computers. Maar de cryptografie zelf is nog steeds een opwindend en spannend spel. Het is iets intrigerends. Veel mensen speelden al met geheime boodschappen toen ze jong waren. Ik herinner me hoe ik als kleine jongen met geheimschriften speelde. Ik maakte kleine strookjes papier met letters in een schijnbaar willekeurige volgorde.''

B

ehalve op computerwetenschappers heeft het vak vooral op wiskundigen aantrekkingskracht. Chaum: "Je weet dat wiskundigen een bepaald soort mensen zijn. Wiskundigen

Defensiespecialisten en bankdeskundigen uit allerlei landen bewogen zich daar zichtbaar onwennig tussen wetenschappers en pers. Een frisse wind waait door VU-MAGAZINE--JUNI 1987

VU-MAGAZINE-JUNI 1987

I

zijn geneigd uitsluitend vanuit hun eigen regels te denken. Ze zijn meestal niet zo erg geïnteresseerd in de consequenties van hun werk. Als ik met hen praat, ben ik er soms verbaasd over hoe onwetend ze zijn over wat er werkelijk gebeurt in de wereld." Volgens Chaum is cryptografie niet alleen een spel. Het is méér dan een wiskundige puzzel. Zo zullen de credit cards, betaalautomaten en het elektronisch handelsverkeer onze maatschappij ingrijpend veranderen. In Nederland is de Postbank bezig met het invoeren van een nieuw giraal systeem. Giropasjes worden uitgerust met een computercode. De gebruiker steekt de plastic kaart in de gleuf van de betaalautomaat. De gebruiker toetst bij wijze van handtekening een geheim getal van vier cijfers in - de Pincode. Zo haalt men nu al op veel plaatsen in Nederland geld uit de automaat, desnoods midden in de nacht. Chaum ziet de enorme mogelijkheden die in dit systeem schuilen, maar tegelijkertijd vreest hij het ergste. Hij legt uit dat het systeem feilbaar is en somt verschillende mogelijkheden op om de zaak te flessen. In dat geval betaalt de klant het gelag. Zo werkt het systeem. De bank kan geen verantwoordelijkheid nemen voor gedupeerde rekeninghouders. En dat is volgens Chaum logisch, immers: " Hoe kan de bank bewijzen dat ik niet kaart en code aan iemand gegeven heb, om later te zeggen dat het gestolen is. Dit is de enige manier waarop het kan. Anders is het onwerkbaar. Maar het is alleen redelijk als men zelf in staat is zijn geld te beschermen.'' Niet alleen in het contact met banken zijn mensen kwetsbaar. In Amerika krijg je bij je telefoonrekening een specificatie met daarop vermeld met wie je gebeld hebt. Dat lijkt heel klantvriendelijk, maar volgens Chaum is het tegendeel waar. "De telefoonmaatschappij weet precies wie naar wie belt, wanneer en voor hoe lang. Ze houdt dat allemaal precies bij. Dit is heel waardevol materiaal als je mensen wilt bespioneren." In een grote computer kan je gemakkelijk bijhouden wie er met wie telefoneert: "Je kunt die gegevens onbeperkt bewaren en analyseren." Als je een misdadiger oppakt is het voor de politie reuze handig om te weten met wie hij de afgelopen jaren allemaal gebeld heeft en met wie deze mensen op hun beurt contact hadden. "Je kunt zo uitvinden wie de 'vijand' is en wie uit die groep de meest invloedrijke persoon. Het is een soort computersociologie waarnaar de CIA veel onder-

zoek doet. Ik ben er zeker van dat dit soort dingen op het moment gebeurt.''

G

edurende de hele historie van post en telefoon is informatie afgetapt om erachter te komen wie met wie contact had. Zo werden al in de begindagen van de telefonie apparaatjes gebruikt die van verdachte abonnees precies bijhielden welke telefoonnumers ze draaiden. Bij de Amerikaanse posterijen worden jaarlijks meer dan 60.000 formulieren gebruikt om de adressering van 'interessante' enveloppen over te schrijven. En, voegt Chaum verontwaardigd toe: "Het is allemaal legaal. Deze gegevens zijn niet beschermd, want niemand lijkt zich hierover zorgen te maken. De

David Chaum: "In zeker zin is de romantiek van het vak verdwenen." Foto Bert Nienhuis.

'De telefoonmaatschappij weet precies wie met wie belt, wanneer en voor hoe lang. Ze houdt dat allemaal precies bij.' mensen realiseren zich niet eens dat het allemaal gebeurt.'' Wie een beetje inventief is, haalt tegenwoordig met kruiwagens tegelijk vertrouwelijke informatie bij elkaar. En alles zonder een wet te schenden. Zo houdt de sociale dienst in Pennsylvania nauwlettend de uitslagen van de loterij in de gaten. In Massachusetts snuffelen sociale rechercheurs in de administratie van spaarbanken. De Duitse opsporingsdienst vroeg inzage in het uitleenregister van de openbare bibliotheek in de hoop lezers van 'verdachte boeken' op het spoor te komen. Het verzoek werd geweigerd. Meer succes had de belastingdienst in ons eigen land. De verzekeringsmaatschappij Stad Rotterdam werd enige jaren geleden door de Hoge Raad gedwongen haar verzekeringsregister van pleziervaartuigen te overleggen. Voor de slimme mannetjes met hun kleine harkjes valt er dus heel wat te grasduinen in de groeiende berg computerbestanden. Chaum wijst erop dat de consument in de moderne technologie wat dat betreft ongelijkwaardig bedeeld is. Niemand is in staat te controleren welke persoonlijke gegevens er over hem of haar de ronde doen. Bedrijven en instanties regeren over de informatiesamenleving. Geen plezierig vooruitzicht. Maar de technologie is geen natuurverschijnsel dat ons overkomt. Het is een keuze, beklemtoont Chaum. Hoe we om-

13

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen