VU Magazine 1987 - pagina 476

Pas in de jaren dertig van deze eeuw kregen historici en volkenkundigen enige belang.stelling voor de scheepjes. Tot teleurstelling van Van der Poel werd toen echter vrij klakkeloos de stelling, dat de scheepjes een votieffunctie hadden, overgenomen. Een stelling die in het buitenland algemeen werd gehanteerd. Een votiefgeschenk is een tegenprestatie voor een langs bovennatuurlijke weg verkregen uitkomst van moeilijkheden. Wanneer zeelieden in zwaar weer terecht kwamen en hun schip dreigde te vergaan, baden zij tot hun godheid (de gewoonte bestaat al eeuwenlang) en beloofden dat wanneer zij en hun schip het er goed zouden afbrengen, zij een tegenprestatie zouden leveren in de vorm van een offergave, een bedevaart of een schenking aan bij voorbeeld een kerk. In het Middeleeuwse Europa waren votiefgeschenken zeer gebruikelijk en in sommige katholieke kerken, zoals in Lourdes, ziet men ze nog geregeld.

VU-MAGAZINE-DECEMBER 1987

D

e stelling dat de scheepsmodellen in de protestantse kerken een verkapte votieffunctie hadden, is niet geheel onjuist. Op zich is namelijk voorstelbaar dat een prachtig scheepsmodel in een kerk bij een beeldenstorm gespaard is gebleven. Later, toen de kerk in protestantse handen overging, heeft men de scheepsmodellen laten hangen omdat ze niet, zoals heiligenbeelden, door de protestanten als onaanvaardbaar werden beschouwd. Ook is het bekend dat na de Reformatie niet alle katholieke gewoonten uitgesleten zijn geraakt, zeker niet op het platteland. Van der Poel maakt echter aannemelijk waarom de scheepsmodellen niet als votiefgeschenken moeten worden beschouwd. Hij houdt een interessant exposé over de geloofsbeleving van calvinistische zeelieden bij rampen. Hij haalt daarvoor enkele gedrukte bronnen aan, zoals de journalen van de overwintering op Nova Zembla en de verhalen over de

reizen naar Azië van calvinistische zeelieden als Bontekoe en Van Linschoten. In de dagboeken en scheep,sjournalen wordt uiteraard verschillende keren van zwaar weer en bijna-schipbreuk verhaald. De zeelieden vermelden wel dat er is gebeden, maar niet dat er heiligen zijn aangeroepen of beloften gedaan. Kennelijk zijn de gewoonten die samenhangen met de ex voto praktijken dan al geheel uit de volkscultuur verdwenen. Dit is temeer opmerkelijk omdat bekend is dat sommige katholieke feestdagen, tegen de wil van de predikanten, op schepen nog lang in ere werden gehouden. Begrijpelijk is dit natuurlijk wel. De feestdagen boden de gelegenheid het saaie bestaan op volle zee te doorbreken. Men kan zich levendig voorstellen hoe de overwinteraars op Nova Zembla opleefden als de lange poolwinter doorbroken kon worden met het vieren van driekoningen en vastenavond. Van der Poel haalt in zijn boek een passa-

33

Dit ] M meter lange model hangt al sind 1722 inde.Nederland.s Hervormde kerk te Watergang. Foto Bram de Hollander.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen