VU Magazine 1989 - pagina 387

vlakke en grafische stijl. Voor de werd bepaald dat anderhalf procent monumentale decoratie van de van de bouwsom van representatieBeurs van Berlage werkten vele kun- ve rijksgebouwen aan decoratie stenaars samen, waaronder Derkin- moest worden besteed en in 1953 deren, die de glas in loodramen trad een één-procentsregeling voor maakte in een speciaal daarvoor op- rijks- en gesubsidieerde scholen in gezet atelier. Zij wilden de 'gemeen- werking. schapskunst' bevorderen: net als bij De glaskunstenaars hadden volop een kathedraal ontstaan door werk tot in de jaren zestig, toen het samenwerking en bedoeld tot verval dramatisch inzette. De overgeestelijke verheflfing van een groot heid ging haar procentsregelingen pubhek. Maar hun voorstellingen aanwenden voor de zogenoemde waren vaak zo ingewikkeld dat ze 'omgevingskunst': kunstwerken tuslang niet door iedere voorbijganger sen in plaats van aan gebouwen. Tewerden begrepen. gelijkertijd vielen ook de opdrachten Vreemd genoeg werden juist de ab- van kerkelijke zijde weg. Enerzijds stract werkende kunstenaars rond kwam dat door een toenemende het in 1917 opgerichte tijdschrift De ontkerkelijking, anderzijds door een Stijl sterk gevormd door de hoog- doorgevoerde versobering, waarbingestemde ideeën van de gemeen- nen geen plaats meer was voor verschapskunst. Maar van hen waren sieringen als glas in lood. Vanuit de er maar een paar kunstenaars die in behoefte aan helder daglicht werden glas in lood bruikbare mogelijkhe- zelfs veel bestaande glas-in-loodraden zag. Vilmos Huszar en Theo van men verwijderd. Doesburg hielden zich intensief bezig Een soort tweede beeldenstom was met wat zij 'glas en lichtkunst' begonnen. Terwijl er in Nederland noemden. Van Doesburg wijdde nauwelijks meer belangstelling betheoretische beschouwingen aan dit stond voor de negentiende-eeuwse onderwerp. In een harmonieuze ramen, konden zij in delen aan buisamenwerking tussen verschillende tenlandse - vooral Amerikaanse kunsten vertegenwoordigde glas in verzamelaars worden verkocht. lood voor hem het geestelijke, zelfs Maar veel glas werd ook gewoon religieuze tegenover het materiële weggegooid. En terwijl de verwijdevan de architectuur. Ook Van Does- ring in steeds hoger tempo doorzetburg zag in de gotische kathedraal te, werd nergens opgetekend waar een inspirerend voorbeeld, terwijl de wat had gezeten en hoe het eruit abstracte beelding volgens hem een had gezien. Wanneer toch eens iets nog heilzamer uitwerking zou heb- gerestaureerd werd, gebeurde dat ben op de levenshouding van de vaak zo goedkoop mogelijk en op mensen die daarmee in aanraking weinig vakkundige manier. zouden komen. Er waren enkele moderne glaskunTussen de twee wereldoorlogen stenaars die zich verzetten door kwam er in Limburg een groep van voor nieuwe bouwmethoden (skeletkatholieke glaskunstenaars naar vo- bouw) ook nieuwe toepassingen te ren, die - hoewel daar opgeleid - verzinnen, zoals glasappliqué (gezich sterk ging verzetten tegen de kleurd glas gelijmd op een glazen overheersende invloed van de Am- drager), glas in beton en glas in sterdamse Rijksacademie. Maar staal. Maar de meeste kunstenaars hoewel deze kunstenaars overal een beschouwden de glaskunst plotseandere, meer schilderachtige stijl ling toch als 'besmet' met ouderwethanteerden (expressieve figuren in se ideeën en stapten over op een anfelle kleuren, veel vloeiende grisaille, dere kunstvorm. Hier ligt waarlos van de richting van de lood- schijnlijk ook de basis voor de omstrips), waren hun onderwerpen net mekeer. Het waren juist de associazo vol van vrome toewijding en ties, welke glas in lood opriep, die hooggestemde socialistische idealen. verwijdering van oude ramen en ontmoediging van nieuwe toepassina de Tweede Wereldoorlog gen veroorzaakten. zorgde de wederopbouw Als we nu terugkijken naar de periovoor vele opdrachten in de de die in het zojuist verschenen boek monumentale kunst. Naast de kerk wordt behandeld, dan was de sucwerd nu ook de overheid een be- cesvolle opkomst van het glas in langrijke opdrachtgever. In 1951 lood in Nederland vooral verbonden

N

VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

aan een geesteshouding, waaruit een hevige bewondering sprak voor de middelseeuwse vroomheid en de dienstbare samenwerking voor een gemeenschappelijk, hoger doel. Met de democratiseringsgolf in de jaren zestig verdween die houding. Glas in lood werd gezien als een gezagsgetrouwe, conservatieve kunstvorm en het moralisme van de gemeenschapkunst sprak niemand

Het moralisme van de gemeenschapkunst sprak niemand meer aan in een tijd van vernieuwingsdrang. meer aan in een tijd van vernieuwingsdrang, waarin voorrang werd gegeven aan de creatieve ontplooiing van het individu. Zelfs veel niet-religieus werk bleef toen lange tijd geassocieerd met religie en traditie, alleen maar omdat het in glasin-loodtechniek was uitgevoerd.

E

r is gelukkig nu iets aan het veranderen. De verschijning van het boek moet de interesse verder op gang brengen en aanzetten tot het zorgvuldiger omspringen met de overgebleven ramen. De overheid heeft er geld voor over ('We doen wat we kunnen' riep minister Brinkman tijdens de perspresentatie van het boek) en de Rijksdienst Beeldende Kunst is er snel bij wanneer belangrijk glas verloren dreigt te gaan. Maar niet alles wordt opgemerkt. Om een werkelijke mentaliteitsverandering teweeg te brengen is het noodzakelijk om het inzicht te verspreiden dat glas in lood als kunstvorm op zich waarde kan hebben, historisch gezien of omdat het gewoon mooi is, zonder de blik erop te laten vertroebelen door allerlei associaties met een wereldbeeld dat niet meer in de mode zou zijn. Alleen als dat is gebeurd, kan aan die gevoelsmatige, maar blinde beeldenstorm een halt worden toegeroepen. D Glas in lood in Nederland 1817-1968. Hoofdredactie Carine Hoogveld, eindredactie Ellinoor Bergvelt en Frans van Burkom, SDU uitgeverij Den Haag, prijs f. 89,90 (gebonden).

33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen