VU Magazine 1989 - pagina 337

kende mensen, bij mensen die zich sterk oriënteren op de eigen lokale gemeenschap, bij mensen uit de lage sociale klassen, bij christenen en bij lager opgeleiden dan bij hun tegenpolen op al deze terreinen. Dit oogt allemaal niet bijzonder opzienbarend. Bijna zou je zeggen dat dit onderzoek, dat beoogt vooroordelen te onderzoeken, zelf de vooroordelen ten aanzien van bepaalde bevolkingsgroepen versterkt. Maar aan de andere kant gaan de onderzoekers er prat op - voor zover dat hier op zijn plaats is - dat zij hebben bewezen dat etnocentrisme in alle lagen van de bevolking voorkomt. Etnocentrisme is geen 'exclusief privilege' voor onbehouwen arbeiders en ander volk aan de onderkant van de samenleving, zoals wel geopperd wordt. Het komt in de beste families voor. Bij de ene groepering hooguit wat meer dan bij de andere. De sterkste mate van etnocentrisme werd trouwens ook niet bij arbeiders aangetroffen, maar bij boeren en kleine zelfstandigen.

De wetenschap dan maar. Van de in het onderzoek genoemde factoren springt er één nogal tussen uit. De Etnocentrisme wordt doorgaans niet auteurs concluderen namelijk dat gewaardeerd. Maar is het niet posi- "de christelijke levensbeschouwing tief om soms een beetje trots te zijn in Nederland anno 1985 een duiop de eigen cultuur of het eigen poli- delijke schaduwzijde vertoont." Christenen staan niet bijzonder weltiek systeem? Scheepers: "Jazeker, dat zullen wij willend ten opzichte van allochtone nieuwkomers; de leer van de naasook niet ontkennen." tenliefde kent blijkbaar zijn uitzonToch klinkt het ook bij jullie heel ne- deringen. De auteurs doen in hun boek veel gatief? Scheepers: "Het aannemen van een moeite om een verklaring te vinden positieve houding ten opzichte van voor dit gegeven. Ze veronderstellen het eigen vaderland wordt niet zo dat christenen meer dan niet-christeals een probleem ervaren, maar de nen de maatschappelijke ordening negatieve houding ten opzichte van als onveranderbaar beschouwen. minderheden wel. Dat lijkt me niet Christenen zouden relatief sterk de bereidheid vertonen zich aan autoriiets om heel erg trots op te zijn." Eisinga: "Ik denk dat het irrelevant teiten te onderwerpen. De seculariis of je het positief of negatief waar- satie zou zich het meeste hebben deert. Het doet zich voor en het zal voorgedaan bij de meer kritische zich vermoedelijk altijd voor blijven geesten waardoor de christelijke levensbeschouwing in toenemende doen." Scheepers: "Het is op zich niet irre- mate gedragen wordt door traditiolevant, maar voor ons wetenschap- nele en conservatieve categorieën in de samenleving. pers wel."

D

J

e belangrijkste stelling van het proefschrift van de Nijmeegse onderzoekers is dat de negatieve houding van Nederlanders ten opzichte van allochtone nieuwkomers niet los staat van de positieve houding ten opzichte van de eigen landgenoten. Is dat niet een these die vanzelfsprekend waar is, vraag ik aan de beide onderzoekers. Superioriteitsgevoel is toch per definitie een relatief begrip? Hoe hoger van de eigen groep wordt opgegeven, des te lager zakt de waardering voor de anderen. Scheepers: "Als dat al vanzelfsprekend is, komt dat misschien door dit onderzoek. Al het onderzoek beperkte zich tot dusverre tot het meten van negatieve houdingen ten opzichte van minderheden. Dit is het eerste onderzoek in Nederland waarbij ook de positieve houding ten opzichte van de eigen groep meegenomen werd." Is het dan niet volstrekt logisch dat zo'n verband bestaat? Scheepers: "Dan denk ik dat je aan alle onderzoekers vóór ons zou moeten vragen waarom zij dat nooit logisch hebben gevonden. Het is bijna nooit gemeten. Men heeft zich altijd beperkt tot het meten van VU-MAGAZiNE—SEPTEMBER 1989

vooroordelen, negatieve houdingen ten opzichte van outgroups."

D

it beeld van een christene onderzoekt iets als etnocentrisme toch niet vanuit een puur afdom dat ten prooi valt aan standelijke houding? het conservatisme staat in Scheepers: "'Wij willen vaststellen op scherp contrast met het beeld van de welke schaal het voorkomt en wat kerk dat menig ander op zijn netde oorzaken ervan zijn. Of dat nu vlies heeft. Zij constateren juist, of een positief of negatief verschijnsel het nu tot hun vreugde of tot hun is, maakt ons in principe niet zoveel verdriet is, een toegenomen maatuit. Daar heb ik wel een mening schappelijk engagement in de kerover, maar dan als privé-persoon en ken. Het ene na het andere kritische niet als wetenschapper." standpunt daalt op het kerkvolk neer. Van een onderdanige houding En die moeten van elkaar gescheiden blijven? Scheepers: "Als het even kan welja."

Het is duidelijk: voorfilosofischebespiegelingen omtrent de waarde en betekenis van een begrip als etnocentrisme ben ik aan het verkeerde adres. De discussie daarover is vooral na de affaire Rushdie in Nederland opgelaaid. Sommigen, en dat waren niet bepaald notoire racisten, hebben zich afgevraagd of het ideaal van een multiculturele samenleving er eigenlijk wel zo nastrevenswaardig is. En of volledige tolerantie en verdraagzaamheid ten aanzien etnische minderheden niet betekent dat je ze opsluit in hun eigen subcultuur. Dat soort morele dilemma's laat zich echter moeilijk in toetsbare hypothesen omzetten.

Bijna zou je zeggen dat dit onderzoek zelf de vooroordelen tegen bepaalde bevolkingsgroepen versterkt. ten opzichte van de wereldlijke autoriteiten hebben daarbij maar weinigen iets gemerkt. Is het beeld dat Scheepers en Eisinga van het christendom schetsen dan niet erg grof generaliserend, vraag ik? Scheepers antwoordt resoluut: "Nog steeds is het zo - en daarover mogen wij generaliseren - dat christenen geneigd zijn zich te onderwerpen aan autoriteiten. Dat is de factor die hen etnocentrisch doet zijn. Als jij zegt dat dat een grove genera27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen