VU Magazine 1991 - pagina 40

Piramides zijn gebouwd als monument van onvergankelijkheid; ruïnes bepalen ons echter bij het feit dat niets de tand des tij ds doorstaat.

Foto AVC/VU

CA. VAN SWIGCHEM 38

Bouwkunst en tijdservaring Vanaf het moment dat een gebouw voltooid is, behoort het tot de historie; tegelijk maakt het als gedateerd object deel uit van onze gebouwde omgeving en, zo lang als het zal bestaan, van degenen die na ons komen. De ervaring die wij hebben van gebouwen uit verschillende tijdlagen vergroot ons tijdsbesef. Hetzelfde is het geval bij de ervaring van andere voorwerpen. Meubels bijvoorbeeld. Maar de architectuur heeft een aantal specifieke kenmerken die de confrontatie ermee onontkoombaar maakt. Gebouwen zijn groot. Je kunt ze onmogelijk over het hoofd zien. Ze zijn talrijk. In ons land zijn er alleen al zo'n 50.000 'historische' die onder een bepaalde vorm van overheidsbescherming vallen. Maar het aantal oude huizen is uiteraard een veelvoud daarvan. En van de bouwkunst in het algemeen kan men zeggen: ze is alomtegenwoordig.

Berlage en het Hoofdpostkantoor stammen uit dezelfde tijd, circa 1900. We moeten dus oppassen niet te spreken van een Zeitgeist die de gehele cultuur van een periode zou doortrekken. We zullen aan dit begrip in elk geval geen deterministische rol mogen toekennnen. De overdracht van de tijdservaring door gebouwen werkt, bewust of onbewust, voor iedereen. Ook wie zich nooit opzettelijk verdiept heeft in de historie of in de bouwkunst, maakt onderscheid tussen wat hij zelf nog heeft zien bouwen en ouder, tussen oud en heel oud. De gebouwde omgeving maakt hem ook duidelijk dat het bouwen niet ophoudt, geeft hem de ervaring van een onafgebroken proces. Daarbij speelt niet alleen nieuwbouw een rol, maar ook verbouwing, afbraak en verandering. Al was het maar een nieuwe verflaag: kleur werkt sterk op de emotie.

G

et laatste geldt ook voor de ruïne, een in dit verband in. teressant architectonisch specimen. Ruïnes zijn in onze tijd zeldzamer dan vroeger. We hebben ze eensdeels als 'monument' bevroren en in onze toeristische routes opgenomen, anderdeels opgeruimd. In de tijd van de Romantiek - eind 18e, begin 19e eeuw - was de 'natuurlijke' ruïne veel talrijker; ze werkte erg op de verbeelding. Als voorbeeld kies ik de ruïne van een verdedigingswerk te Zutphen, de Waterpoort, in de staat waarin die zich bevond toen ze getekend en in gravure gebracht werd voor het Nederlandsch Magazijn van Algemene en Nuttige Kundigheden, jaargang 1838. De bijbehorende tekst spreekt van een "bouwval", "een waar monument der vergankelijkheid van alle menselijke grootheid, en der wisselvalligheid van al het ondermaansche". Kortom, aan de lezers van dit volkstijdschrift, wordt een gebouw getoond, dat is

eebouwen oefenen hun in"vloed op ons uit buiten ons directe toedoen om, anders dan bijvoorbeeld bij boeken, schilderijen of meubels, waarvan we een zelfgekozen selectie in huis halen. De variatie in gebouwen is enorm. Het gaat om bewoning en om alle soorten van menselijk bedrijf. Gebouwen zijn de grootste maat gebruiksvoorwerpen en als zodanig fungeren ze in het leven van alledag. Om het voorgaande te illustreren: u drinkt koffie in de Poort van Cleve op de Nieuwezijds Voorburgwal, hetgeen u confronteert met bouwkunst uit 1888; werpt in het voorbijgaan een bfik op het Hoofdpostkantoor van 1898 en op het Paleis (Raadhuis) van 1650; loopt even binnen in de Nieuwe Kerk van 1450 en gaat daarna inkopen doen in de Bijenkorf, een gebouw uit 1916. Op uw wandeling hebt u huizen en gebouwen gezien uit vier eeuwen. Eén periode levert verschillende verschijningsvormen op. De Beurs van

H;

VU-MAGAZINE—JANUARI 1991

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen