VU Magazine 1992 - pagina 237

ben buiten het zuilenstelsel opgegroeid. Christendom en socialisme waren voor mij iets vreemds; ik had er zelfs een afkeer van. Alleen voor de Partij van de Arbeid ten tijde van Drees heb ik een zekere waardering gehad. Die waardering heeft maar kort geduurd. "Wat ik belangrijk vind is het respecteren van degene die j e vertegenwoordigt, het respecteren van argumenten. Dat is wat anders dan de machtsmiddelen, de manipulaties, waarmee nu gewerkt wordt. De burger wordt vaak opgeHcht, in rapporten is soms sprake van pure misleiding, van schitterende verzamelingen van heel doortrapte leugens. In de wetenschap b e staat toch een zekere norm van oprechtheid; in de pohtiek hjkt die norm te ontbreken. In feite is het besluitvormingsproces alleen maar schijnbaar democratisch. Je kunt zien hoe despotische neigingen daarachter tot ontwikkeling komen; de democratie als theaterstuk of als mombakkes." H

Het ontwikkelen van een normbesef, waar u voor pleit, kun je toch moeilijk een politiek programma noemen?

Het kan zijn dat palaeografie (kennis van oude handschriften) de inspiratie is geweest voor de benaming van de twee beroemde strip-Galliërs, Asterix en Obelix. En dit terwijl van die Galliërs, de Keltische bewoners van het huidige Frankrijk, naar mijn weten geen geschreven teksten in hun taal zijn overgeleverd. Hoe het ook zij: asterisk en obelisk zijn de griekse verkleinwoorden van aster en obelos. Het één betekent ster, het andere braadspit. Het is geestig dat die geweldige, in een punt uitlopende pilaren uit het oude Egypte door de geschiedschrijver Herodotus in de vijfde eeuw v.Chr. obelisken zijn genoemd, broodspitjes dus. In Middeleeuwse handschriften werden vooral twee aandacht- of verwijzingstekens gebruikt bij interpolaties of corrupte passages die men meende aan te treffen in klassieke teksten die werden overgeschreven: de tekens * en t- Ze worden nog heden ten dage benut, al kon ik de tweede niet in de programmering van mijn tekstverwerker vinden. Voor Franse drukkers zijn asterisk en obelisk geen onbekende woorden. Zou de schepper van Asterix en Obelix (de ene is inderdaad klein, de tweede een reus) uit het drukkersvak zijn gekomen, of een polaeogroaf zijn geweest? Griekse nomen, via Latijn en Frans, aan twee strip-Galliërs gegeven: het kan verkeren. Waar haal ik mijn wijsheid over de namen van die twee tekens vandaan? Van de invloedrijke Amerikaanse filosoof Willard Van Ormon Quine (geboren in

"Ik ben ook helemaal niet geneigd een politieke ideologie op te stellen. Mij gaat het o m een minimumcomplex van maatstaven waaraan een poHtieke praktijk behoort te voldoen. Dan kan vervolgens iedereen zijn eigen voorkeuren bepalen." H

Waarom maakt u zich zo druk om de kwantitatieve beperktheid van het aantal mensen dat zich met politiek bezighoudt? Moeten we eigenlijk niet blij zijn dat tenminste nog een kleine minderheid bereid is zich daarvoor op te offeren? Zo leuk is de politiek nu ook weer niet. Is het niet veel leuker om historicus of dichter te zijn? Oerlemans grinnikt: "Pohtiek zou best aardig kunnen zijn. Ik denk dat mensen als Oud, Romme en Drees overal veel meer tijd voor hadden. Er zijn nu zulke papiermassa's, zoveel rotzooi, zoveel details. H e t bedrijven van p o h tiek is ontaard in zwoegen. Elke drie minuten moet er weer iets anders besHst worden. Tijd om na te denken is er niet meer. Heel potsierhjk allemaal."

COLUMN ERIK

JU R G EN S

ASTERIX EN OBEUX 1908). Niet uit zijn majeure werken (die gaan mijn simpele olpha-brein goeddeels te boven), maar uit zijn intermitfenfly philosophical dictionary dat hij 'Quiddities' noemde (Penguin Philosophy, 1990). 'Quiddifas' noemden de Middel-eeuwse filosofen datgene wat iets tot iets maakt. Omdat die scholastici voortdurend over deze ietsigheid zeurden kwam quiddity ook spitsvondigheid te betekenen. Zijn uitgever vroeg aan Quine iets te maken als Voltaire's Filos-fisch Woordenboek (waarvan Voltaire zelf zei dat het noch filosofisch, noch een woordenboek is). De lezers van deze kolom zullen in de afgelopen vijf jaren gemerkt hebben dot ik graag zoek naar waarheid door naar de oorspronkelijke betekenis van woorden te speuren (etymologie is immers, letterlijk, waarheidsleer: taalkundigen noemen stamwoord 'etymon'). En wel omdat die oorspronkelijke betekenis vaak hele ande-

re linguïstische, en daarmee denk-verbanden aangeeft dan de gangbare betekenis. Tot mijn grote genoegen zie ik dot Quine in zijn quiddities lang niet vies is van deze invalshoek, zij het - hoe kan het anders - op een hoger niveau dan ik de lezers van VU-Mogozine vermag voor te houden. Asterisk en obelisk haal ik uit zijn lemma Marks, Die gaat niet over de D-Mark (al leert hij mij dat het woord mark inderdaad komt van het merkteken van echtheid dat op staven zilver werd aangebracht). Behalve de tekens * en t behandelt hij ook het teken / , de schuine streep of breukstreep, bij ons ook wel Duitse streep genoemd. Waarom? Omdat deze is afgeleid van de lange Duitse letter s. Die is nog in gebruik, en ziet er zo J uit. Waarom de letter s? Die staat voor solidus, een munt (schelling, shilling). Waarom solidus? Omdat solide, vast, betrouwbaar betekent. Een betrouwbare zilveren munt. Daarmee werd soldij betaald (daarom heten soldaten zo; huursoldaat is dus een pleonasme). En daarom schreven de Britten in hun oude muntstelsel 5/6, als zij 5 shilling en zes pence bedoelden. Die schuine streep was de s van shilling/solidus. En daarom leerde ik op de lagere school in Engeland een andere breukstreep schrijven dan wij kennen, namelijk dwars: - . Anders ontstond verwarring, neem ik aan. Wat je al niet kunt holen uit een paar leestekens!

15

vu MAGAZINE JUNi 1 9 9 2

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen