VU Magazine 1993 - pagina 150

Europa kijken. De vanzelfsprekendheid waarmee we onszelf als het centrum opvatten, was niet eens bewust. Maar als je ziet dat mensen in een andere omgeving vanuit een heel ander centrum denken, dan ga je je eigen cultuur en je eigen geschiedenis wat relativeren. "De respons van Afrikanen op mijn werk in Zaïre was ook heel boeiend. Er was bijvoorbeeld een gepensioneerde klerk; die had al voor de Belgen gewerkt en tikte nu het manuscript van mijn proefschrift uit, om wat bij te verdienen. Die zei: 'Ah, madame, dit is de waarheid, dit had ik allemaal in mijn hoofd en nu zie ik het op papier'." Terug in Nederland begon Schipper verder te spinnen aan de rode draad waaraan ze in Zaïre was begonnen. Ze promoveerde, werd wetenschappelijk medewerker en bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit en nu dan - sinds 1 januari jongstleden - gewoon hoogleraar in Leiden. Haar vak heet interculturele üteratuurwetenschap, een vak dat in grote mate door haarzelf vorm is gegeven en waarin nog nergens in West-Europa een leerstoel bestaat. "Het gaat om de vergelijking van Hteratuur in verschillende culturen", legt Schipper uit. "Er kunnen twee soorten relaties optreden: relaties kunnen ontstaan zijn door wederzijds contact, maar er kunnen ook typologische relaties bestaan, overeenkomsten zonder dat er ooit contact is geweest. In verschillende culturen bestaan bijvoorbeeld scheppingsmythen die op elkaar lijken hoewel er tussen die culturen nooit enig contact heeft bestaan. Het gaat dan kennelijk om algemeen menselijke creatieve vormen." Schipper zelf werkt op dit ogenblik aan een onderzoek naar spreekwoorden over vrouwen. Een allereerste proeve daarvan verscheen al in

^^Achebe heeft eens gezegd: ^Alle literatuur is propaganda, maar niet alle propaganda is literatuur^ Bij ons is het veel minder geaccepteerd dat literatuur een boodschap zou moeten hebben. ^^ 16 v u MAGAZINE APRIL 1 9 9 3

de bundel 'Ongehoorde woorden' (uit 1984), een bundel artikelen over vrouwen en literatuur in Afrika, Azië en Latijns Amerika. 'Trouw nooit een vrouw met grotere voeten dan je zelf hebt', luidt een spreekwoord uit Mozambique dat in deze bundel te vinden is. In West-Afrika zegt men: 'Sla je vrouw geregeld, als jij niet weet waarom, weet zij wel waarom'. En een ander spreekwoord uit diezelfde streek leert: 'De vrouw is als een pad: probeer niet uit te vinden wie erop gelopen heeft of wie er nog op zal lopen'. Een verzameling met veel meer van dergeHjke spreekwoorden uit Afrika is onlangs in boekvorm verschenen. Schipper is nu bezig spreekwoorden uit Europa te verzamelen. "Wat opvalt is allereerst dat er zeer veel spreekwoorden over vrouwen zijn, over vrouwen in allerlei hoedanigheden - als meisje, als echtgenote, als mede-echtgenote, als moeder, schoonmoeder, grootmoeder, weduwe - en over allerlei aspecten, zoals schoonheid, liefde, sexualiteit, zv/angerschap, onvruchtbaarheid. Verder is het opvallend dat spreekwoorden over moeders bijna allemaal heel positief zijn, dat die moeders zelf vaak liever zonen dan dochters hebben, en dat heel veel spreekwoorden over vrouwen in het algemeen heel negatief zijn. Er spreekt een onderliggende angst uit die het kennelijk nodig maakte zulke spreekwoorden te creëren. "Vrouwen in Afrika maakten mij nieuwsgierig naar hoe het in Europa zat. Die vroegen me: heb jij de indruk dat mannen hier in Afrika zulke macho's zijn en zijn ze dat bij juUie zoveel minder? Ik had me tot dan toe nog nooit met Europa bezig gehouden, maar nu vallen me wel bepaalde dingen op. Net als in Afrika zijn moeders ook hier meestal prima, volgens de spreekwoorden, maar vrouwen die te veel geleerd hebben, te veel in hun mars hebben, een te grote mond opzetten - dat kan allemaal nooit goed komen. "Er zijn overal veel spreekwoorden met de strekking dat een vrouw het beste is als ze zwijgt en onderdanig is. 'Een goede vrouw is zonder hoofd' - dat betekent dat een vrouw met eigen ideeën niet deugt. Ze moet ook klein zijn. 'Vrouwen en sardientjes, de kleinsten zijn de besten', zeggen de Spanjaarden. En in Friesland wordt gezegd: 'Het ongeluk blijft te overzien, zei de man, en hij trouv/de een klein vrouwtje'. Ze moet liefst ook jonger zijn en ze moet minder geleerd hebben. 'Een vrouw die Latijn kent en een meisje dat tegenspreekt k o men slecht terecht'. Latijn kennen staat voor naar school gaan. En heel veel spreekwoorden houden de man voor datje haar geregeld moet aftuigen, dan hou je het nog een beetje in de hand. "Spreekwoorden op zich zijn geen spiegel van de werkelijkheid. Ik denk niet dat vrouwen inderdaad zo onderdanig waren of zo afgerost werden als je uit de spreekwoorden zou kunnen opmaken. Je kunt wel zeggen dat er bepaalde normen en waarden in spreekwoordvoorstellingen zijn weergegeven. Dat zulke

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen