VU Magazine 1993 - pagina 27

gen snellen ons van alle kanten tegemoet; de afgelopen jaren zijn cultuurpessimistische uitlatingen tot de goede smaak gaan behoren. Koningin Beatrix zette in haar kerstrede van 1988 de toon: "Langzaam sterft de aarde en wordt het onvoorstelbare - het einde van het leven zelftoch voorstelbaar." De koningin bleek niet de enige te zijn die het duister inzag. Dat een dreiging van kolossale omvang zich voor onze ogen aftekent, daar v/as men het in brede kring over eens. De aanstaande wereldondergang is zelfs al in spelletjesvorm gegoten. No time to waste, heet een kwis, waarbij drie kandidaten op symbolische wijze de aarde proberen te redden. Bij drie fout beantwoorde vragen daalt een broeikas over de kandidaat neer. En dan is het afgelopen; weliswaar alleen met de vragen aan de kwiskandidaat, niet met het hele menselijk leven. Maar toch, de dreiging is veelzeggend.

^^ÊiÊÊÊÊ^Ê^^

Pseudo-religie

Het spreekt voor zich dat bij een dergelijk gevaar de meest radicale maatregelen eigenlijk nog te behoedzaam zijn. En zijn we wel in staat en bereid o m die benodigde maatregelen te nemen? Is onze democratie, met haar moeizame, tijdrovende besluitvorming en eeuwige compromissen, eigenlijk wel geschikt om de catastrofe af te wenden? Het is oorlog, zeggen sommige milieu-activisten en deskundigen, en we moeten een oorlogseconomie instellen o m te redden wat er te redden valt. Onze p r o duktie moet met negentig procent teruggebracht worden, zegt de een. Een ander, een medewerker van de Vereniging Milieudefensie, vindt dat zo ongeveer alle woningen afgebroken moeten worden om nieuwe energiezuinige huizen te bouwen. Het lijkt wel een veiling: wie durft het verste te gaan, wie brengt het hoogste bod uit? Tegen de apocalyptische stemming begint enig protest te rijzen. Elsevier-journalist Simon Rozendaal sprak in 1989 van een milieuhysterie. Volgens h e m wordt de bevolking over het milieuprobleem op grote schaal misleid. R o z e n daal heeft gezelschap gekregen. Prof. dr. C.J.F. Böttcher, een van de oprichters van de Club van R o m e , schreef een brochure waarin hij zich cynisch uitliet over de milieu-angst. Voor politici, schrijft hij, is het milieu een aantrekkelijk onderwerp. Het is gemakkelijker om over mogelijke toekomstige wereldwijde bedreigingen als het broeikaseffect of de ozonlaag te praten dan iets praktisch te doen aan de dagelijkse milieu-problemen. De 'red onze planeet'-ideologie doet het goed bij de kiezer. Het milieudenken is een pseudo-religie geworden gebaseerd op irrationele gevoelens als zonde, schuld en angst. Met rationeel wetenschappelijk denken heeft het allemaal weinig te maken, vindt Böttcher. De meest radicale criticus van het milieudenken is de p u blicist Karel Beekman die een boek schreef met de provocerende titel 'Het broeikaseffect bestaat niet: de mythe van de ondergang van het milieu' (Balans, 1992). Het is nog maar zeer de vraag, stelt hij, of er een broeikaseffect zal optreden, en al zou de aarde iets opwarmen, dan hoeft dat nog niet erg te zijn. Beekman heeft nog meer opmerkelijke stellingen in petto. Over de ozonlaag hoeven we ons niet veel zorgen te maken, er vindt weliswaar een zekere aantasting plaats, maar die is vooral veroorzaakt door 'natuurlijke' factoren, in het bijzonder de vulkaanuitbarsting die in 1991 op de FiHpijnen plaats vond; dat trekt

wel weer bij. Het sterven van de bossen is een ernstig verschijnsel maar wordt slechts voor een klein deel veroorzaakt door verzuring; de in Nederland geplante b o men zijn genetisch gewoon niet zo geschikt o m hier te groeien.

H o e komt hij ertoe, vraag ik aan Karel Beekman, o m zo'n vernietigende aanval op de milieubezorgdheid uit te voeren? "Ik werd geconfronteerd", antwoordt hij, "met het idee dat de wereld ten onder dreigt te gaan en dat daarom onze samenleving radicaal moet veranderen. Daar heeft de milieubeweging gelijk in, als de dingen die men beweert tenminste v/aar zijn. Maar zijn ze wel waar? Ik was verbaasd over de discrepantie die er bestaat tussen datgene wat in wetenschappelijke pubHkaties staat en datgene wat in de media te lezen valt. Er blijkt absoluut geen wetenschappelijke consensus te bestaan over de veronderstelde milieudreigingen. "Het is interessant om de dingen in historisch perspectief te zien. Twintig jaar geleden werd aangekondigd dat we naar een nieuwe ijstijd toe gaan, nu wordt gesproken over een broeikaseffect. Voor wetenschappers vormen alle onzekerheden niet zo'n probleem; er komt nieuw onderzoek, dan kijkt men verder en uiteindelijk groeit er misschien een zekere consensus. In de media verschijnen daarentegen hele alarmerende berichten. Ik heb een vrouw gesproken die geen kinderen wilde krijgen omdat ze bang was voor de afbraak van de ozonlaag. Ik wil niet zeggen dat er geen problemen zijn, maar die zijn oplosbaar. Er is geen sprake van een enorme dreiging die op ons afkomt stormen en waartegen we ons nauwelijks kunnen verweren." Het is een sterk argument van de critici van de milieubeweging: de gevaren worden schromelijk overdreven. Het mechanisme doet zich voor bij veel actiegroepen of politieke groeperingen die de aandacht op een probleem willen vestigen. Of het nu gaat om armoede, racisme, seksisme, milieu of wat dan ook, het heet zelden een zaak te zijn waaraan met enkele praktische maatregelen een gunstige wending is te geven. M e n wil de onwetende massa wakker schudden uit de indolentie. Het gaat echt om een heel groot probleem. Heus waar. Niemand die zich eraan kan onttrekken. De hele maatschappij is doortrokken van een foute ideologie. Alles moet veranderen: de samenleving op zijn kop, de leefwijze drastisch aangepast. Bij het milieuvraagstuk komt daarbij dat het probleem met het blote oog nauwelijks waarneembaar is nu de ergste vuiligheid verdwenen is. Broeikaseffect en ozonlaagaantasting zijn niet direct misstanden die in het dagelijks leven veel hinder en overlast veroorzaken. Het zijn gevaren die zich mogelijk in de toekomst kunnen voordoen. W e zien zo weinig milieu-ellende in onze directe omgeving; het water is schoner dan het lang geweest is, de blauwe reiger is overal in de stad te zien, en wie van een dramatische stankoverlast spreekt, bezit een wel heel overgevoelige neus. Vertwijfeld zoeken medici naar menselijke milieu-slachtoffers, ze moeten er toch zijn, maar waar? Ondertussen wordt de Nederlandse bevolking ouder dan ooit. En ook in de wijken waar veel gifafval geloosd is, kan niet een opvallende toename van de hoeveelheid kankergevallen gesignaleerd worden.

25 v u MAGAZINE JANUARI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen