VU Magazine 1994 - pagina 250

Ondanks de kennelijke spionagebehoeften van verschillende westerse landen is Nederland een andere weg ingeslagen. In januari is de Inlichtingen Dienst Buitenland (IDB) opgeheven. O p bescheiden schaal stuurde de IDB mensen op pad om in het buitenland inlichtingen te verzamelen. De rapportages van de dienst werden echter nauwelijks gelezen. "Een paar jaar geleden werd aan de verschillende ministeries gevraagd of ze de IDB-verslagen nuttig vonden," zegt De Graaff. "Eigenlijk was alleen Justitie erover te spreken, vanwege de cocaïnesmokkel uit Suriname. De andere departementen hadden nauwelijks nog interesse. Ik denk dat toen min of meer het doodvonnis al is geveld over de IDB. Voor een inlichtingendienst is het net zo moeilijk om informatie te verkopen als te vergaren." Desondanks vindt de geschiedkundige het onbegrijpelijk dat de IDB is opgedoekt. "Stel datje over tien jaar heel hard een inlichtingendienst nodig hebt. Dan ben je in feite te laat. Het klinkt misschien een beetje havikachtig om dit zo te zeggen, maar een inlichtingendienst moet je in vredestijd opbouwen om hem in oorlogstijd te gebruiken." Er was een oorlog voor nodig om de spionage m Nederland een impuls te geven. In de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog had ons land behoefte aan militaire informatie over de buurlanden. "Toen Nederland neutraal bleef", vertelt De Graaff, "ontstond een situatie die je in dergelijke gevallen wel meer ziet: een neutraal land trekt spionnen aan. Geheim agenten kunnen er makkelijker met elkaar in contact komen en er een uitvalsbasis vormen voor acties m andere landen. Destijds waren er

28

Niet alleen vanuit de lucht en de ruimte wordt er gespioneerd: ook duikboten en oppervlakteschepen proberen ongezien door te dringen in vreemde wateren. Lockheed bouwde een prototype van deze 'Sea Shadow', die vrijwel onzichtbaar is op een vijandelijke radar.

spionnen die probeerden vanuit Nederland België in te komen, maar er waren er ook die zich uitsluitend op N e derlandse bodem ophielden en bijvoorbeeld registreerden welke scheepsbewegingen van de vijand via de Rotterdamse haven plaatsvonden." Inmiddels had de generale staf van het Nederlandse leger een bescheiden inhchtingendienst gevormd, die de activiteiten van buitenlandse geheim agenten nauwlettend in de gaten hield. Spionnen mochten goeddeels hun gang gaan, maar moesten de verkregen informatie delen met de Nederlandse overheid en dienden zich bovendien aan de Nederlandse wet te houden. Het georganiseerde inHchtingenwerk in opdracht van 'Den Haag' kreeg pas na de Tweede Wereldoorlog vorm. Het belangrijkste werkterrein van de betrokken diensten is echter de contraspionage: de beveiliging van geheimen en de jacht op spionnen.

•••^^•••1

Staatsgeheim

Het aantal geheimen dat een land te beschermen heeft, lijkt evenredig toe te nemen met de bureaucratisering. Hoe meer ambtenaren, des te meer papier. Voor de Tweede Wereldoorlog waren de Nederlandse ministeries betrekkelijk kleine departmenten, waar hooguit een paar honderd ambtenaren werkten. De top bestond uit een handjevol mensen. Een spion in dit gezelschap kon zijn buitenlandse werkgever vrij volledig inlichten over de gedachten die er heersten op het ministerie. Een hedendaagse geheim agent moet zich nogal wat moeite getroosten om de juiste personen en documenten te achterhalen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen