VU Magazine 1995 - pagina 266

RADIKAAL Wat is het toch dat mensen die eenmaal zijn losgeraal<:t van het eigen, als benauwend ervaren godsdienstige of politieke milieu, na verloop van tijd in steeds radikaler richting doet ontwikkelen? Hoewel er vast wel voorbeelden zijn te vinden van het tegenovergestelde, gaat het hier meestal om een ontwikkeling die, gestart vanuit een behoudend vertrekpunt, steevast eindigt in een ultiem soort vooruitstrevendheid. Bekendste voorbeeld is uiteraard Domela Nieuwenhuis die, eind vorige eeuw, het hervormde predikantschap eraan gaf om zich geheel en al te wijden aan de politieke strijd, allengs zijn geloof verloor, de absolute pionier werd van het socialisme in Nederland, om, van God en iedereen verlaten, te eindigen als de meest radikale anarchist die Nederland ooit heeft gekend. Een soortgelijke ontwikkeling is te zien in het leven van Bart de Ligt (1883 - 1938); een minder bekende figuur die evenwel van grote betekenis is geweest voor zowel het socialisme als voor de politieke bewustwording van de protestants-christelijke kerken in ons land. Ook De Ligt, die afkomstig was uit een orthodox protestants milieu, begon zijn loopbaan als predikant en eindigde als anarchist. Maar anders dan Domela Nieuwenhuis, die het geloof beschouwde als strijdig met het socialisme, en die als consequentie het eerste voor het tweede inruilde, maakte De Ligt zich sterk voor een samengaan van die twee ideologieën. Via Bart de Ligt kon zich in ons land een christen-socialisme ontwikkeLees verdei op pagina 25

Onpartijdigheid en medepiiclitiglieid Het volk is verdeeld. Er zijn weinig kwesties die de gemoederen recentelijk zo hevig in beroering hebben gebracht als het Indië-debat. Aan de ene kant zijn er de mensen die vinden dat Nederland maar eens officieel moet erkennen dat destijds grove fouten zijn gemaalct en dat er zelfs oorlogsmisdaden zijn gepleegd. Aan de andere kanten staan degenen die van geen misdrijf willen weten en vinden dat het maar eens afgelopen moet zijn met die zelfhaat en met het openrijten van oude wonden. Toen Elsevier-redacteur Remco Meijer het idee ontwikkelde om een interviewboek getiteld 'Oostindisch doof' te gaan schrijven over de dekolonisatie van Indonesië, koos hij er voor om niet de zaalcwaarnemers van allerlei organisaties, bijvoorbeeld van de Indië-

De zoon van een aap De bisschop van Oxford stelde aan Thomas Huxley, aanhanger van Darwin, de vraag: "Als uw voorouders apen waren, kwam die aap in uw familie van uw grootvaders of uw grootmoeders kant?" Het antwoord van Huxley, gegeven tijdens een vergadering waar zevenhonderd mensen zich verzameld hadden, luidde als volgt: "Als men mij zou vragen of ik zou willen afstammen van een aap of van een vooraanstaand man die zijn gaven misbruikt om nederige onderzoekers naar de waarheid in diskrediet te brengen, dan zou ik niet gauw weten welk antwoord ik zou moeten geven." Op dat moment werd er geschreeuwd in de zaal. Men meende gehoord te hebben dat Huxley zei dat hij liever WETENSCHAP,

CULTUUR

veteranen, te gaan interviewen. Dat levert immers vrij voorspelbare standpunten op van mensen die vooral preken voor eigen parochie. Meijer besloot schrijvers en wetenschappers te interviewen. Zij zouden vrijuit kunnen spreken. Het aardige van zijn boek is evenwel dat je onder de intellectuelen bijna exact een zelfde soort verdeeldheid vindt als in de rest van de samenleving; bijna, want onder de intellectuelen zijn, anders dan bijvoorbeeld onder sommige Indiëveteranen, geen echte verdedigers van de 'politionele acties' aan te treffen. Maar wel zijn er die vinden dat de gruwelen van het koloniale tijdperk schromelijk worden overdreven. Daar tegenover staan degenen die vinden dat er nog maar nauwelijks een begin is gemaakt met het boven tafel krijgen

van die gruwelen. De discussie wordt vooral gevoerd aan de hand van de vraag wat wetenschappelijke geschiedschrijving is. Met name Leidse historici als Fasseui en Wesseling vinden dat je niet vanuit het heden het verleden mag veroordelen. Het heet on- <JJ

de zoon van een aap was dan een zoon van de bisschop. Voor de aanwezigen was het nu wel duidelijk: de aanhangers van Darwin waren ketterse godloochenaars. Deze anekdote vertelt de biochemicus en kankeronderzoeker Mels Sluysei in het boek 'Hoe waar is een koe'. Het is een verzameling stukken over wetenschappelijke problemen en ontdekkingen. Bovenstaande anekdote is typerend voor de benadering van het boek: veel human interest en grappige verhalen. Sommige stukken zijn heel aardig, maar ze zijn ook wel eens flauw en oppervlal<:kig; vooral daar waar de auteur zijn verhaal in een literaire vorm wil gieten. Oppervlalddg is bijvoorbeeld het stuk over sociobiologie. Sluyser

maakt melding van de controverse waarbij sociobiologen door tegenstanders van racisme beticht worden, terwijl omgekeerd het verwijt klinkt dat aan omgevingsinvloeden teveel belang wordt gehecht. Sluyser weet er niets anders over te zeggen dan: "De waarheid zal zoals gewoonlijk wel ergens in het midden liggen." Het prettigst leesbaar zijn de verhalen die het dichtst tegen het eigen valegebied van Sluyser aanleunen, bijvoorbeeld een verhaal over kanker bij dieren. Hier geen poging om een origineel, geestig verhaal te vertellen, maar gewoon nuttige informatie, (KN)

e) SAMENLEVING

24

- JUNI

199s

Mels Sluyser: 'Hoe waar is een koe - dwaallichten in wetenschapsland', Bodoni, f. 32,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen