VU Magazine 1996 - pagina 79

schappelijke instituten werken. Ik stel mij voor dat amateur- en beroepsonderzoekers elkaar kunnen aanvullen. De eersten zijn vrijer om nieuwe onderzoeksgebieden te ontginnen, de laatsten kunnen zorgen voor een meer gedisciplineerde benadering waardoor het mogelijk wordt nieuwe ontdekkingen te toetsen en ze in te bedden in een zich steeds verder uitbreidend netwerk van wetenschappelijke kennis. Zoals in haar meest creatieve perioden kan de wetenschap weer vanuit haar diepste wortels worden gevoed. Onderzoek kan weer voortkomen uit een persoonlijke belangstelling voor de aard van de natuur — een belangstelling die veel mensen er toe drijft een wetenschappelijke loopbaan te kiezen, maar die vaal< wordt gesmoord door de eisen van het academische leven. Gelukkig is bij veel mensen die hun brood niet verdienen in de wetenschap, de belangstelling voor de natuur even groot, zo niet groter. ORAKEL

Waarschijnlijk zullen de meeste lezers van dit boek de tijd noch de neiging hebben om de voorgestelde experimenten daadwerkelijk te doen.

Maar het idee op zich al dat zij zouden kunnen meedoen geeft kracht, en ik heb gemerkt dat mensen, met en zonder wetenschappelijke achtergrond, enthousiast reageren. Ik merkte ook dat de discussie over een onderwerp onmiddellijk feller en geconcentreerder wordt zo gauw je bepaalde experimenten voorstelt. In de natuurwetenschappen zetten revoluties van tijd tot tijd gevestigde orthodoxieën op hun kop. Maar de experimentele methode is het hart van de wetenschap en blijft dat, terwijl paradigma's komen en gaan. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat er veel mis is met de wetenschap in haar huidige vorm, geloof ik stellig in het belang van experimenten. Anders zou ik dit boek niet schrijven. Aan de experimentele methode is niets mysterieus. Het is een gespecialiseerde vorm van een fundamenteel proces dat je vindt in elke menselijke samenleving, en overal elders in het dierenrijk, namelijk leren door ervaring. Het Latijnse woord experire, beproeven, is de wortel van de Engelse woorden experience (ervaring) en experiment (en ook van expert en expertise). Het Franse woord experience betekent zowel ervaring als experiment, net als het Griekse woord empeiros, de wortel van ons woord empirie.

Wetenschappelijke experimenten zijn weloverwogen en bewust opgezet om een antwoord op een bepaalde vraag te krijgen. Experimenten zijn een manier om de natuur te ondervragen. Ze kunnen worden gebruikt voor een keuze tussen rivaliserende hypothesen door de natuur zelf via de verkregen gegevens aan het woord te laten. In die zin zijn experimenten de moderne vorm van het oral<el. Vanouds is waarzeggen en het interpreteren van tekenen de taaie van sjamanen, waarzeggers, wijzen, zieners, profeten en profetessen, priesters en priesteressen, heksen en tovenaars. In onze wereld hebben wetenschapsbeoefenaren veel van die rollen overgenomen. Wetenschappelijke hypothesen worden getoetst door middel van waarnemingen, en de beste hypothesen zijn de hypothesen die de waarnemingen het beste dekken. Alleen experimenten kunnen ons inzicht in de natuur verder brengen. Alleen empirisch materiaal kan steun geven aan een nieuw wetenschappelijk paradigma. Alleen experimentele toetsing helpt de wetenschap vooruit. Dit geloof in de experimentele methode is fundamenteel voor de wetenschappelijke pral<;tijk, en het wordt gedeeld door pralctisch alle onderzoekers, mij-

Waarom je voor grote vragen geen grote wetenschap nodig hebt Zelden was de belangstelling voor fundamentele wetenschappelijke vragen — over kosmologie, quantumtheorie, chaos, evolutie, bewustzijn — zo groot; tegelijkertijd was de afstand tussen publiek en officiële wetenschap nooit eerder zo groot als nu. Dat is voor Rupert Sheldralce (de Britse geleerde die in Nederland vooral bekend werd dankzij zijn optreden in Wim Kayzers geruchtmakende tv-serie 'Een schitterend ongeluk') het uitgangspunt voor een poging de kloof tussen het grote publiek en de 'priesterkaste' van het wetenschappelijk establishment te overbruggen. In zijn nieuwste boek, getiteld 'Zeven experimenten die de wereld kunnen veranderen', daagt hij zijn lezers, waar ook ter wereld, uit actief mee te werken, en met behulp van simpele proeven en observaties een veelvoud aan gegevens te genereren die te zamen de zo zorgvuldig door de gevestigde wetenschap gekoesterde vooronderstellingen onderuit zouden kunnen halen. Die experimenten kunnen helpen uitwijzen, dat wetenschappelijk geheten overtuigingen als 'natuurwetten zijn onveranderlijk' en 'de verwachtingen van onderzoeker zullen de uitkomsten zijn onderzoek niet beïnvloeden', wellicht minder gefundeerd zijn dan wel wordt aangenomen. Maar ook zonder actief te participeren, vormen Sheldralce's 'Zeven experimenten' een prikkelende stimulans om het verschijnsel wetenschap ook eens met andere ogen te bezien. Het boek, waarvan hier de algemene inleiding, de inleiding tot het eerste deel en de algemene conclusies bij wijze van voorpublikatie zijn afgedrukt, en dat een dezer dagen verschijnt, is speciaal voor WCS-lezers met een fikse korting te koop in de boekhandel. Zie de bon op pagina 12.

WETENSCHAP,

CULTUUR

et) SAMENLEVING

9

- MAART

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen