VU Magazine 1996 - pagina 277

onderhandeling over het lot van de wederzijdse krijgsgevangenen uit de Koreaanse oorlog, bespreken de zaal<:Tsien in detail. De Chinees wordt geruild tegen twaalf Amerikaanse krijgsgevangenen in Chinese handen. Als Tsien en zijn gezin in september 1955 aan boord gaan van het stoomschip President Cleveland, zijn er in de Verenigde Staten velen die zich verbijten. Dan Kimball zou later zeggen dat hij Tsien nog liever had laten doodschieten dan hem naar China laten vertrekken. "De man is vijf legerdivisies waard", merkt hij op. In China is de tevredenheid groot. Jaren later zou de Chinese premier Zhou Enlai triomfantelijk vaststellen: "Wij hadden Tsien Hsue-shen terug. Dat alleen al maalcte de onderhandelingen in Geneve de moeite waard." Tiansformatie In China ontpopt Tsien zich als de grote initiator van talrijke projecten op het gebied van luchtvaart, ruimtevaart en bewapening. Als Tsien in China arriveert, heeft het land geen windtunnels, geen lanceercomplexen en geen wetenschappers die zich op enig niveau met straalvoortstuwing bezighouden. Tsien brengt daarin snel verandering. Onder zijn supervisie worden ralcetten ingekocht in de Sovjet-Unie om te worden nagemaalct en geperfectioneerd. Als Chwetsjov in 1960 de banden met het China van Mao verbreekt, gaat Tsien zonder Sovjethulp verder. Een lange reeks strategische en tactische raketten (waaronder de beruchte 'Zijderups', die door China aan verschillende dubieuze regimes over de hele wereld is verkocht) wordt ontwikkeld en beproefd..De proef in Xinjiang van het met een atoomkop geladen projectiel is tekenend voor de durf en voortvarendheid waarmee Tsien te werk gaat. In april 1970 wordt China 's werelds vijfde ruimtenatie met de lancering van de Dongfanghong-1 (Het oosten is rood) satelliet. Tsien, de grote man achter de schermen, wordt geëerd op het Tienanmenplein in Beijing. Wellicht opmerkelijker dan Tsiens technologische prestatie is zijn persoonlijke transformatie. In alle opzichten conformeert hij zich aan het systeem dat hij openlijk verfoeide toen hij in de Verenigde Staten woon-

de. In lezingen en artikelen cijfert hij zichzelf weg ten gunste van het collectief; iets wat in zijn Amerikaanse periode niet bij hem zou zijn opgekomen. Hij wordt zelfs actief lid van de Chinese communistische partij. In de zomer van 1958 gaat Tsien volgens velen over de schreef. Hij schrijft een artikel in het blad 'Kexue Dazhong' ('Wetenschap voor de massa') waarin hij beweert dat het mogelijk is de landbouwoogsten met een factor twintig te vergroten. Het is lippendienst aan Mao, die de absurde doelen die hij gedurende de Grote Sprong Voorwaarts stelt aan de Chinese landbouw door een wetenschapper van naam ziet onderschreven. Een Chinese wetenschapshistoricus zou later schrijven: "Tsien, die niets wist van landbouw, schreef zijn artikel om Mao's projecten een wetenschappelijke rechtvaardiging te geven. Nadat het artikel in de kranten verscheen, zette Mao zijn beleid door. En dit had zeker invloed op de hongersnood die volgde en die leidde tot de dood van dertig tot zeventig miljoen mensen". Tot op de dag van vandaag wordt Tsien door vele Chinezen op zijn minst medeverantwoordelijk gehouden voor het voedseltekort aan het einde van de jaren vijftig. Na Mao's overlijden, op 9 september 1976, fungeert Tsien als erewacht bij diens begrafenis. In een krant schrijft hij een artikel getiteld 'Ik zal me de wijze lessen van voorzitter Mao altijd blijven herinneren'. Het wordt hem niet in dank afgenomen door het nieuwe regime onder aanvoering van Deng Xiaoping. Hoewel Tsien als een blad aan de boom omdraait en bliksemsnel trouw zweert aan Deng, raal<t hij toch lange tijd uit de gratie. Vanaf 1976 wordt hij minder intensief betrokken bij het Chinese militaire apparaat. Jarenlang poogt Tsien in een goed blaadje te komen bij de partijleiding. Tijdens congressen roemt hij de invloed van het socialisme op de wetenschap. Tegelijkertijd ventileert hij meningen over bizarre onderwerpen, ver buiten zijn valegebied. Hij spreekt zich uit over acupunctuur en over het gebruik van methaangas op het platteland. Hij vindt dat UFO-studies deel moeten uitmalcen van het curriculum aardwetenschappen. En hij toont zich openlijk overtuigd van het bestaan van buitenzintuiglijke waarnemingen.

WETENSCHAP,

CULTUUR

&> SAMENLEVING

39

- JUNI

Als Tsien zich in 1989 publiekelijk uitspreekt ten gunste van het keiharde optreden van de Chinese autoriteiten bij de studentenprotesten op het Tienanmenplein, komt de publieke verering van zijn persoon weer op gang. Een krant noemt Tsien 'De trots van het Chinese volk'. In 1991 krijgt hij de hoogste wetenschappelijke onderscheiding van het land en wordt een speciale ceremonie voor Tsien georganiseerd in de Grote Hal van het Volk in Beijing. Voor mensen die hem tijdens zijn glorieuze tijden in de Verenigde Staten meemaalcten, is de metamorfose die Tsien doormaalcte volkomen onbegrij-

Tsien Hsue-chen is inmiddels 85 jaai oud en leidt een teruggetrokken bestaan. pelijk. De oerdegelijke wetenschapper die zich bij zijn theorievorming louter tot keiharde cijfers en feiten beperkte, heeft in hun ogen al zijn principes verlaten. De jonge Tsien liet zich slechts leiden door kille formules, de oude Tsien door politiek opportunisme en pseudowetenschap. Tsien is nu 85 jaar oud. Hij leidt een teruggetrokken bestaan. In het science-flctionboek '2010: Odyssey II' van is een ruimteschip naar hem vernoemd. Pas als ooit zijn memoires verschijnen, zullen we weten in welke onwerkelijke wereld Tsien Shue-shen leefde. Naar aanleiding van: Iris Chang, 'The thread of the silkworm'; Basic Books, New York 1995.

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen