VU Magazine 1997 - pagina 387

voor ons bestaan hier is dat we in al die andere universa niet zouden kunnen leven." Daartegenover stelde Davies tenslotte zijn eigen these, waarin sprake is van één heelal, en van een rationele basis voor de natuurwetten die eraan ten grondslag liggen. "Er is iets", zei Davis, "dat ons heelal bijzonder maakt. Zo zijn er vele fysische verschijnselen aan te wijzen die opmerkelijk zijn. De natuurwetten, de natuurconstanten en de begincondities bij het ontstaan van het heelal zijn juist van dien aard dat ons universum noch totaal chaotisch, noch van een slaapverwekkende eenvoud is. Ons heelal wordt gekenmerkt door wat ik 'zelf-organiserende complexiteit' noem. Uit eenvoudige natuurwetten komen in de loop der tijd zonder ingrijpen van buitenaf steeds complexere fysische structuren voort." Tegengeluiden

Helaas bleken de sprekers, die waren uitgenodigd om met Davies in debat te gaan, het onvoldoende met hem oneens om er een boeiende middag van te maken. Weliswaar verdedigde Sander Bais het standpunt dat door Davies als kosmische absurditeit betiteld was, maar enig vuurwerk leverde dit niet op. Oorzaak hiervan is, dat Bais net als Davies gefascineerd is door de verwevenheid van de natuurwetten met de feitelijke structuur van het heelal. Het enige verschil met Davies was dat het Bais niet kon schelen of er aan deze natuurwetten enig metafysisch beginsel ten grondslag lag. Naar zijn idee maakte de wetenschap meer vooruitgang door vragen als zinloos te elimineren dan door het verschaffen van antwoorden. Het betoog van Henk Vroom contrasteerde sterker met het verhaal van Davies. Zijn belangrijkste punt was dat Davies totaal geen oog had voor het feit dat mensen een relationeel leven leiden: "Davies gaat ervan uit dat het echt de bedoeling van het heelal is dat er levende wezens bestaan. Maar mijn vraag is veeleer wat de bedoeling is van dit bestaan. Zijn wij bedoeld om ons intellectueel over de kosmos te verbazen? Of is het de

bedoeling dat wij van onze medemensen leren?" Davies' enige tegenwerping was, dat zijn betoog niet specifiek op menselijke wezens gericht was. Het enige wat hij naar voren wilde brengen was, zei hij, dat het in de bedoeling van de natuurwetten lag dat er in het heelal intelligent leven zou ontstaan. En zo had, op deze saaie bijeenkomst, alleen een plotseling neerdalend buitenaards of bovennatuurlijk wezen nog enig leven in de brouwerij kunnen scheppen. Science fiction

Maar bestaan zulke wezens wel? Davies hoopt het van harte en besteedt het slothoofdstuk van 'Zijn we alleen?' aan de opmerkelijke overeenkomst in science fiction-literatuur, tussen buitenaardse contacten en religieuze ervaringen. Het is het enige hoofdstuk waarm Davies zich niet door logische argumentatie, maar door religieuze verbeelding laat meeslepen. Zo wijst hij erop dat de Britse schrijver David Lindsay de hoofdpersoon Maskull in 'Voyage to Arcturus' een aantal ervaringen van spirituele aard laat ondergaan: "Na zijn reisdoel, een planeet in een baan rond de ster Arcturus, te hebben bereikt, ontmoet Maskull diverse curieuze, mensachtige wezens en krijgt hij te maken met een reeks beproevingen die ons doet denken aan föhn Bunyans 'The Pilgrim's Progress'." Ook de film 'Close Encounters of the Third Kind' van Steven Spielberg heeft volgens Davies een sterk religieus karakter: "Veel van de beelden uit 'Close encounters' zijn Bunyanesk, in het bijzonder tegen het einde van de film, als het enorme, schitterende buitenaardse moederschip verschijnt, dat ons doet denken aan John Bunyans 'Hemelse Stad'. Het gehele verhaal staat m het teken van buitenaardse wezens, en bevoorrechte mensen worden na vele beproevingen, angsten en twijfels uiteindelijk toch met een aan religieuze passie grenzende hartstocht gedreven naar een ontmoeting." Een aantal natuurwetenschappers blijkt ook zelf science fiction-literatuur te hebben geschreven waarin zij hun fanta-

sieën over buitenaardse intelligenties hebben uitgeleefd. In het boek 'Contact' van astronoom en SETi-discipel Carl Sagan vindt er een ontmoeting plaats tussen aardse wetenschappers en buitenaardse Melkwegbewoners die bereid zijn de mensheid in te wijden in enkele cruciale geheimen over de aard van de kosmos. In dit boek spelen de buitenaardse wezens de traditionele rol van engelen. Davies: "Zij treden op als intermediairs tussen de mensheid en God, waarbij zij cryptische sleutels geven tot de occulte kennis van het universum en het menselijk bestaan." Blijkbaar is het wereldbeeld van Paul Davies toch niet helemaal gesloten. Hij heeft weliswaar een onbegrensd vertrouwen in de kosmische ordening, zoals die door de huidige fysica wordt geschetst. Tegelijkertijd laat hij echter in zijn verbeelding de mogelijkheid open dat onze kennis van de kosmos maar beperkt is. Een buitenaards wezen zou ons de ogen kunnen openen voor een buitenaardse fysica waarvan wij nu nog geen vermoeden hebben. In Davies' religieuze speurtocht naar de bedoeling van de kosmos, valt, voor de goede verstaander althans, een grenzeloze eenzaamheid te beluisteren. Medemensen komen er in zijn betogen niet voor. En zo blijft, ondanks zijn zoeken naar zin, dit aards bestaan in feite een tamelijk betekenisloze aangelegenheid. Alleen de gedachte aan hoogontwikkelde buitenaardse wezens verschaft Davies de hoop ooit nog eens een antwoord op die vraag naar zin te vinden.

Paul Davies' meest recente boek, 'Zijn we alleen?', verscheen in 1996 in de Nederlandse vertaling bij Ten Have.

fotografie: Peter W o l t e r s

wcs

NOVEMBER/DECEMBER 1997

23

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen