Van de kennisse Gods - pagina 84

:

ONNATUURLIJKE VERSCHIJNSELEN.

82

wereld, maar terwijl de Pantheïst aan den geest den voorrang toekent, en de stof uit den geest verklaart, neemt de Materialist zijn uitgangspunt in de stof en zoekt daarin den grond en het wezen aller dingen. Men beoogt dus hetzelfde doel, maar de twee uitgangspunten zijn lijnrecht tegen elkaar overgesteld.

Stof uit

geest,

of geest uit

stof,

dat

is

het

dilemma, dat de Pantheïstische en Materialistische denker, ieder op zijn wijs, poogt op te lossen.

Volgens den Pantheïst

is

alles

God en God

alles,

volgens den Materialist is alles stof en de stof alles. Daarom is, gelijk wij opmerkten, in de leer van het Hylozoïsme, dat uitgaat van de gedachte van de levende, bezielde feitelijk het Pantheïsme reeds binnengeloodst. Het Hylozoïsme verklaart de wereld dynamisch, d. w. z. kent aan de stof een innerlijke, inklevende kracht toe, waardoor zij leeft en werkt. Het Materialisme is zuiver mechanisch, het beschouwt het leven geheel werktuiglijk, het denkt zich een krachtlooze doode stof. Engelsche en Fransche wijsgeeren als Hobbes, Holbach, Helvetius, Diderot en Lamettrie, en de Duitschers Feuerbach, Büchner en Moleschott hebben in later eeuw de oude Grieksche philosophie van het al-stoffelijke weer doen herleven, echter in veel grover en brutaler vorm. De Materialist was, naar het zeggen van Van Oosterzee, bezield door „den hartstocht der werkelijkheid" doch indien dit zoo was, dan was het een beperkte en hoogst eenzijdige werkelijkheid, van één bepaalde soort, die hij zocht, met voorbijzien van een andere, die, hoewel niet stoffelijk, volmaakt even reëel, en zeker van niet minder waarde was de diepe werkelijkheid van het geestelijk leven. Maar het bestaan van die hoogere, onzichtbare wereld werd eenvoudig weggeloochend wat men tot dusver geestelijke verschijnselen had genoemd, werd teruggebracht tot een uitwendig proces van stofwisseling. Het leven zat in elkaar zoo

stof,

;

;

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen