HET FAMILIEARCHIEF STAR NUMAN

Tot 1980 was het archief van de bekende Groningse familie Star Numan in het bezit van mw. C.D. Heldring-Star Numan (1885-1980). Na haar dood werd het archief overgebracht naar het Gemeentearchief van Groningen (archiefnr. 226). Al vóór de overbrenging bleek dat de (uit 1970 daterende) summiere beschrijving van een deel der stukken geheel verstoord was. De stukken werden daarom zonder enige beschrijving opgeslagen in archiefdozen.

In juni 1983 werd ik door de gemeentearchivaris in staat gesteld het archief door te zoeken naar brieven van de theoloog J.H.

Gunning Jr. (1829-1905). Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook een nieuw overzicht te maken van het archief Star Numan; daarin heb ik globaal de inhoud beschreven van de 139 archiefdozen en de 2 meter losse stukken, die het archief omvat.

Het overzicht zelf is te raadplegen op het Gemeentearchief van Groningen en op het Centraal Register van Particuliere Archieven te Den Haag; hier wil ik alleen maar de aandacht vestigen op die delen van het archief, die van belang zijn voor de kerkgeschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw, met name voor biografische studie.

Voor mogelijkheden om het archief te raadplegen dient men contact op te nemen met de gemeentearchivaris van Groningen.

Het archief bevat voor het overgrote deel materiaal uit de negentiende en twintigste eeuw van diverse leden van de familie Star Numan. De oudste die vertegenwoordigd is, is Alexander Numan (1780-1852), professor aan de Veeartsenijkundige Hoogeschool te Utrecht. Zijn nalatenschap biedt voor kerkhistorici nauwelijks iets interessants. Dat geldt ook voor de nalatenschap van zijn zoon Cornelis Star Numan (1807-1857), hoogleraar in de rechten te Groningen. Maar het geldt zeker niet ten aanzien van diens vrouw kvr. Octavia Cornelia Susanna van Swinderen (1806-1896). Het archief bevat duizenden brieven, die aan haar waren gericht; daarbij gaat het niet alleen om de onvermijdelijke familiebrieven, maar ook om correspondentie van bekende persoonlijkheden als W.G. Brill, R. Fruin en G.E. Voorhelm Schneevogt. Ook brieven van haar zijn bewaard gebleven, o.a. aan W.G. Brill en aan haar zoon O.W. Star uman. De uitgevers van de Correspondentie van Robert Fruin

1845-1899 achtten het indertijd de moeite waard brieven van haar op te nemen 1 . Terecht schreef P.D. Chantepie de la Saussaye dat deze 'ongewone vrouw' een levensbeschrijving verdient 2 . Een inventarisatie van de onoverzienbare hoeveelheid brieven aan en van haar in het archief Star Numan zou daartoe een eerste stap kunnen zijn.

Uit haar huwelijk werd als enige zoon Oncko Wicher Star Numan (1840-1899) geboren. Zijn nalatenschap vormt m.i. het belangrijkste deel van het archief Star Numan. Dat hangt samen met de loopbaan van O.W. Star Numan. Na zijn rechtenstudie te Leiden werd hij in 1870 commies-griffier van de Tweede Kamer, in 1880 griffier van de Eerste Kamer en in 1888 bovendien curator van de Rijksuniversiteit te Leiden. Door deze werkzaamheden stond hij in contact met politici en andere bekende tijdgenoten. Ook was hij volop betrokken in het verenigingswezen van zijn woonplaats Den Haag. Al trad hij persoonlijk niet zo op de voorgrond, achter de schermen wist hij 'in de politieke, de kerkelijke, de universitaire wereld... veel gedaan te krijgen' 3 . Zo schreef Star Numans vriend P.D. Chantepie de la Saussaye, die evenals Gunning zijn professoraat aan de theologische faculteit te Leiden aan de invloed van Star Numan had te danken.

Voor het mooie levensbericht, dat P.D. Chantepie de la Saussaye na diens dood over 'Oncko Wicher Star Numan' schreef 4 , kon hij gebruik maken van de nalatenschap van O.W. Star Numan. Een vergelijking leert dat deze nalatenschap in de daaropvolgende tachtig jaar vrijwel geheel in stand is gebleven. Zij bevat allereerst de dagboeken van O.W. Star Numan, die het grootste deel van zijn studenten* en ambtelijk leven omvatten. Ook zijn er vele bundels met aantekeningen van zijn hand bewaard, veelal over personen, waaronder die over W.G. Brill en G. Groen van Prinsterer door de erin opgenomen persoonlijke herinneringen tot de interessantste behoren. De hoofdmoot van de nalatenschap wordt echter gevormd

door zijn correspondentie:

1. Bekend waren tot op heden de briefwisselingen van O.W. Star Numan met R. Fruin en G. Groen van Prinsterer. Deze correspondentie is in beide gevallen onvolledig uitgegeven 5 .

2. Van groot belang zijn de vele brieven aan en van W.G. Brill uit de periode 1859-1895. Brill was de leraar van O.W. Star Numan aan het gymnasium te Zutphen. Als hoogleraar te Utrecht correspondeerde Brill met moeder en met zoon Star Numan. Na de dood van Brill in 1896 werden de door hen aan Brill geschreven brieven geretourneerd.

3. Omvangrijke verzamelingen van brieven aan O.W. Star Numan zijn die van zijn vriend de Haagse predikant en latere hoogleraar J.H. Gunning Jr. 6 ; van Jhr. F.J.J. van Eysinga (1818-1901), de voorzitter van de Eerste Kamer in de jaren '80 van de vorige eeuw; van zijn jonggestorven vriend P.A. Ramaer (1844-1876), die zojuist was benoemd tot officier van justitie te Winschoten; van baron Sirtema van Grovestins.

4. Minder omvangrijk, maar van belang is de correspondentie van theologen als N. Beets, P.D. Chantepie de la Saussaye, J.P. Hasebroek, J.J.L. ten Kate, H. Pierson, J.H.L. Roozemeyer e.a.

5. Ook met veel juristen stond Star Numan in schriftelijk contact: hoogleraren als B.J. Gratama, R. van Boneval Faure en J. de Wal; vrienden uit zijn studietijd als Jhr. S. Laman Trip en V. de Stuers.

6. Brieven van verschillende politici zijn bewaard gebleven: o.a. van Star Numans vriend G.J.Th. Beelaerts van Blokland, van J.T. Buys, van P.J. Elout van Soeterwoude, van J. Heemskerk, van A. Kuyper, van E. du Marchie van Voorthuysen, van A.F. de Savornin Lohman. In deze sfeer liggen ook de brieven van A.A. de Pinto en D. Veegens.

Evenals zijn vader was ook O.W. Star Numan getrouwd met een Van Swinderen; zijn vrouw was Jkvr. Jeanne Agathe van Swinderen, een nicht van zijn moeder 7 . Door deze dubbele band met de Van Swinderens bevat het archief Star Numan ook archivalia uit deze familie, voornamelijk uit de negentiende eeuw.

Na de dood van O.W. Star Numan ging het archief over naar zijn ongehuwd gebleven zoon Cornelis Alexander Star Numan (1881-1936) en van daar naar zijn (hierboven reeds genoemde) dochter Catharina Dorothea Heldring-Star Numan. Door haar werd het archief nog uitgebreid met voornamelijk twintigste-eeuws materiaal van de familie Heldring. Het belangwekkendste deel daaruit zijn de brieven aan O.G. Heldring (1883-1958), de directeur, later de president-directeur van de Zettense inrichtingen, die in het midden van de negentiende eeuw door zijn bekende gelijknamige grootvader waren gesticht. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd hij door de Duitsers in Sint Michielsgestel geïnterneerd.

Het archief Star Numan bevat - om in mineur te eindigen - nauwelijks archivalia van de familie Hofstede de Groot. Weliswaar was een zuster van O.W. Star Numan, Caroline Dorothea (1836-1907), getrouwd met C.P. Hofstede de Groot (1829-1884), die evenals zijn meer bekende vader P. Hofstede de Groot hoogleraar in de theologie was te Groningen, maar langs deze weg is evenmin veel van de nalatenschap van de familie Hofstede de Groot bewaard gebleven. Er is alleen één doos aanwezig met archivalia van de als kunsthistoricus bekend geworden C. Hofstede de Groot (1863-1930), de zoon van C.D. Star Numan en C.P. Hofstede de Groot.

Kampen, juli 1983

1. Correspondentie van RobertFruin 1845-1899, H.J. Smit en W.J. Wieringaeds., Groningen-Djakarta 1957, reg. s.v.

2. P.D. Chantepie de la Saussaye, Portretten en kritieken, Haarlem 1909, 47. 3. A.w., 75.

4. Dit levensbericht verscheen eerst met bibliografie in de Levensberichten der afgestorven medeleden van de Maatschappij der Ned. letterkunde te Leiden, 1900/01, daarna zonder bibliografie in het in noot 2 genoemde boek, 43-81.

5. Zie voor de briefwisseling met Fruin, noot 1. Zie voor de briefwisseling met Groen van Prinsterer, Groen van Prinsterer. Briefwisseling, dl. 3 (RGP. 90), dl. 4 (RGP. 123), dl. 5 (RGP. 175), reg. s.v. Zie m.n. ook de 'Inleiding' in alle drie delen, waarin steeds wordt verteld dat (zonder opgave van reden waarom) slechts een enkele brief is opgenomen.

6. Vgl. DNK 14, 13, punt 97. Nu als volgt te lezen: Aan C.A. Star Numan: 2 br. 1900. GA. Groningen. Familie-archief Star Numan. Aan O.W. Star Numan (soms mede geadresseerd aan zijn vrouw J.A. van Swinderen): 106 br. 1878-1899, Ibid. Van O.W. Star Numan : 13 br. (afschriften) 1883-1899. Ibid.

7. Zie voor de genealogie van de familie Star Numan Nederlands Patriciaat, 34(1948), 225-227.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen