Theorieën van Kerkzuivering.

ni.

Anders dan met Modernen, Groningers en ten deele met de Ethischen staat het met de Irenischen; ongetwijield een zwevende groep van twijfelachtig begrip; vogels van zeer diverse pluimage, maar die toch op het stuk van de Reformatie der kerk .zeer wel van de Ethischen te onderscheiden zijn.

Een voorbeeld heldere dit op.

Gelijk men weet behoort thans onder de bezieldste kampioenen der Haagsche Synode de Haagsche predikant Dr. Van der Flier, Tegen al wat thans de Synodale organisatie aanrandt gaat deze kerkelijke autoriteit thans met de Modernen, Groningers en Ethischen door dik en dun. Hij kent geen gevaarlijker vossen in den heiligen Synodalen wijngaard dan de mannen der Doleantie. Ze zijn hem vogelvrij. Hij stelt ze buiten de wet. En terwijl er onder de Modernen en Ethischen nog enkele mannen van nobeler zin zijn, die, hoezeer ook onze kerkelijke theorie niet goedkeurende, toch beseffen dat ons geen goede behandeling is aangedaan, staat het voor Dr, Van der Flier vast, dat elke knak en stoot en slag, die ons maar kan worden toegebracht, een voor God verdienstelijk werk is. Synodale organisatie en Koninkrijk der hemelen zijn hem verwante begrippen gev/orden. Iets religieus, in fanatisme overgegaan, heeft de Saulus-natuur in hem wakker geroepen,

We constateeren dit feit zonder zweem van bitterheid. Miskend en getrapt te worden moet hem die in Doleantie dorst gaan, lief zijn. Slechts was het voorbeeld van Dr. Van der Flier ons onmisbaar, om duidelijk het verschil tusschen de Irenischen en Ethischen te doen uitkomen

Immers, en dit is het waar we op komen wilden, diezelfde Dr. Van der Flier riep in 1877 in het bijzijn van getuigen Dr. A. Kuyper op, om toch met alle macht en kracht tsgen de Ethischen op te treden, overmits hij in deze het bederf van de kerk zag. En diezelfde Dr, Van der Flier heeft als lid van het Provinciaal kerkbestuur van Zuid-Holland, met Ds. Segers, gevi^eigerd een Modern proponent toe te laten, en was reeds begonnen deswege een openbaar conflict met de Synode uit te lokken. Toen echter hebben deze beide heeren eene vergadering belegd met de overige leden van Provinciale kerkbesturen, die gekozen waren om ons van de Synodale tirannie te verlossen, en in deze samenkomst zijn het de Ethischen geweest, die aan Dr. Van der Flier én Ds. Segers duidelijk maakten, dat ze nimmer bij conflict op hun steun rekenen moesten; en dezen wenk gehoor gevende, hebben de heeren Van der Flier en Sïgers toen het hoofd in den schoot gelegd, hun zwaard opgestoken, en zijn voor het Synodaal gezag gezwicht.

Nu blijft dit natuurlijk in het kerkelijk leven dezer beide heeren altoos een zvvart punt, dat ze liefst vergeten zagen. Maar, en hier dient op gewezen, er volgt dan toch uit, dat deze heeren een gansch anderen blik op den eisch tot Reformatie hebben dan de Ethischen. Want al zwenkten ze ten leste met de Ethischen links af, dit ging hun niet van harte; dat was niet hun toeleg; eer was het toegeven tegen heug en meug.

Reeds deze uiterste vleugel der Irenischen zou dus wel terdege Reformatie willen, zoo het maar zonder kleerscheuren kon toegaan, en had het hun mogen gebeuren destijds den inoreelen steun der Ethischen te erlangen, dan is er geen quaestie van, of ze zouden in hun waren aard zijn uitgekomen, en er vreugd in hebben geschept, om aan de Synodale tyrannic op hun wijs een einde te maken.

Ook nu nog komt in het optreden van Ds, Segers deae metterdaad reformator'sche bedoeling gedurig uit. Mits het maar niet uitioope op een Reformatie, waardoor de kerk een kerk a la Segers kan worden.

Doch nu staan op de Irenische linie naast de heeren Dr. Van der Flier c. s., die meer het oude type Van Oosterzee vertegenwoordigen, nog geheel andere bataljons opgesteld. Ze zijn nog zes in aantal.

Vooreerst als tweede bataljon de heeren van het Kerkelijk Weekblad, dat onder leiding van de heeren Wolfif, Malcomesius en Verhoefï van Bodegraven het licht ziet. Mannen, die wel dit met Van der Flier en Segers gemeen hebben, dat ze de kerk voor kraakporselein houden, waar niemand aan mag komen, m.aar die hierin toch geheel van hen afwijken, dat hun oogmerk metterdaad op een Reformatie der kerk in Gereformeerden zin is gericht. Hun zou het een verademing zijn zoo morgen den dag de Synode ineenzonk. Alleen maar zelf de lont in het kruit steken willen ze niet. Ze wandelen op de lijn der oude Confessioneele Vereeniging. Hun steunpunt is in art. XI.

Een derde groep vorm.en de duizenden bij duizenden, die in hun hart aan de Doleantie gelijk geven, maar opzien tegen de gevolgen, o, Als men maar zeker was, dat kerk en pastorie en traktement gewaarborgd bleef; en zeker bovendien dat de ééne gemeente, vooral op dorpen, niet uiteen wierd gescheurd; men kwam op staanden voet over. Maar nu er zooveel aan vast blijkt; nu de rechter den Synodalen het goed toewees; nu maar een klein deel optrekt; en nu het zooveel kosten moet; neen, nu zullen ze het nog eens aanzien en op zien komen spelen; al blij zoo ze in hun eigen dorp maar kans hebben op een stichtelijk prediker. Verder trekken ze zich dan de breuke van het Huis Jozefs maar niet aan. Goedgezinde broederen, maar die in banden bekneld liggen. Sommigen ook wel door huislijke banden. Het leven is zoo v.'ijdvertakt.

Een vierde groep is die der oude garde, die eens tegen de Scheiding optrok. Het zijn de goede trouwe predikers van meergevorderden leeftijd, die in een vroegere periode gulden dagen hebben gekend. Hun roeping v/as om in de Genootschapskerk het Gereformeerde element tegen allen separatistischeh invloed te verdedigen. Ze deden daartoe drieërlei: i^. Gereformeerd prediken, iets waaraan ze hun kabinet vol beroepsbrieven danken; 2", meedoen aan alle protest tegen de Synodale goddeloosheid, maar onder voorbehoud dat het bij protest bleef; en 2, ^. uit de kerkelijke vraagstukken zich terugtrekken in het geestelijke element. Vandaar hun opgang, Het lijstje hunner namen kende ieder 'vanbuiten, Krayenbelt, Deetman, GeSelschap, ! Bax en wie niet al. Ze dweepten met de Vrienden der Waarheid. En dat ging natuurlijlf goed, zoolang dez« brosderen in dorpjw

bleven, en er geen actie m de kerk ontstond. Maar toen ze naar de groote steden togen en in de actie gemengd raakten, toen was hun kracht gebroken, en ten slotte hebben deze mannen, ja waarlijk het is zoo, met de Modernen en Ethischen tegen hun Gereformeerde broederen en vroe-' gere vrienden gestaan. Van deze greep is natuurlijk niets meer voor de Reformatie te wachten. Ze willen niets meer en beoogen niets meer. En al hun verlangen is, om, min of meer wegschuilend, stil door te preeken en door te catechiseeren, en terug te wenschen hun goeden ouden tijd.

De vijfde groep vormen de Neo-Kohlbrüg^ianeit, die geheel ontaard aan het geslacht van Kohlbrügges oude volgelingen, thans een der voorburchten vormen voor het behoud der Synodale macht, die onzen Dr. Kohibrügge uitwierp. Bij de oude garde was het, te personeel, geen vrede ooit met een Synode die dit stuk der schande bestaan heeit! Bij hen is het thans, allen smaad der kerk als een oordeel over zich laten komen, en inmiddels trouw voor de Synode op hun post staan. Ook van deze groep is daarom voor de Reformatie der kerk weinig heil te wachten. Ze zijn in geestelijke vorming te Duitsch en in hun type te Luthersch, om ooit vormend op een Gereformeerde kerk te kunnen inwerken. Ze zijn een kerkelijke fractie zonder toekomst.

En dan komt als zesde groep nog het driemanschap Felix, Van Ronkel en Hoedemaker; een klaverblad met zeer ongelijke blaadjes. Ds. Felix, die nog altoos droomt van in het spoor der Confessioneele Vereeniging te zijn; Dr. Van Ronkel, die op Art. I en Art, XI wil leunen; en Dr. Hoedemaker, die nog steeds aan zich zelven en anderen duidelijk moet maken, waar hij toch heen wil. Drie blaadjes aan een klaverstengel; maar die stengel is een machtige eenheid, dragende den naam van: hroederhaat tegen al wat doleert.

Doch hoe ook dit bontgeschakeerd Irenische korps, in elk zijner deelen kiemen van machteloosheid en toekomende ontbinding drage, toch, en dat is ons oorzaak van blijdschap, stemmen al deze zes groepen hierin saam, dat ze niet alleen den bestaanden toestand betreuren, maar ook hun roeping erkennen, om reformeerend op de kerk te werken; en liefst zoo het kan, niet in algeheele vergetelheid van haar Gereformeerd verleden.

Noch de Modernen, noch de Groningers, noch de Ethischen dragen een historisch type. zij zijn de revolutionairen op kerkelijk erf, die philosofische theorie in de plaats stellen van het historisch kerkelijk besef.

Maar dit doen de Irenischen van alle gading niet. In meer of minder mate willen deze allen den historischen draad weer opnemen. Philosofen zijn ze niet. Hoogstens bezigt een enkel hunner het philosofisch wapentuig, om een onhoudbare positie goed te praten. Maar overige.ns v/illen ze allen op de historische paden wandelen, en verschillen slechts in de deelen historie die ze op de deelen tijdgeest in hun kerkelijke tinctuur mengen.

Bij den een is het „de geest der Reformatie"; bij een ander „de geestelijke lijn van het Calvinisme"; bij een derde „de Gereformeerde Belijdenis"; bij een vierde „de Gereformeerde grondbeginselen"; bij een vijfde „de aansluiting aan het Gereformeerde volk"; bij een zesde iets ook van Gereformeerd kerkrecht. Maar in hoe uiteenloopende schakeering ook, toch bedoelen ze al'en saam een Huis der toekomst dat als rechtstreeksche voortzetting van de historische Gereformeerde kerk zal kunnen doorgaan.

In zooverre nu mag en moet derhalve van de Irenischen als groep beleden, dat ze niet enkel wijziging van de kerkelijke verhoudingen beoogen, maar metterdaad op reformatorisch standpunt.

Immers ze voldoen aan deze eischen: i". dat ze met ons terug willen gaan op Gods Woord; 2". dat ze den band met de historie niet willen loslaten; en 3". dat handhaving van het Gereformeerde type hun niet onverschillig is.

Wel hebben ze op deze drie punten elk hun eigen kijk.

Reeds op de vraag: „Wat is de Heilige Schrift u? ", zult ge van Dr. Van der Flier een heel ander antwoord bekomen dan van Dr. Van Ronkel. Van Ds. Felix weer anders dan van Dr. Hoedemaker. Van Ds. Lütge weer gansch anders dan van Ds. Verhoefï" uit Bodegraven.

Evenzoo schelen ze gradueel in de eering van het historisch element.

En loopen ze niet minder uitsen in wat ze verstaan onder het wezenlijke en blijvende in het Gereformeerde type.

Maar, en gros genomen, loopen ze toch achter elkander op in eenzelfde richting.

Een soort Reformatie beoogen ook zij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen