0ver Trigland.

In het Zondagsblad MAVi. de Amsterdamme las men in een recensie van - Dr. Kalff's jongste pennevrucht o. m. dit:

Hoe onbillijk men vaak tegenover die sdrijvers" geweest is, willen we nog even met een enkel voorbeeld jllustreeren. Wie weet niet welk een bitterbooze vijand Vondel was van den vermaarden Amsterdamschen predikant Jacobus Trigland ? In tal van hekeldichten heeft hij hem aangerand. Nog niet lang geleden heeft Mr. W. H, De Beaufort de geschiedenis, zonder critiek, nog weer eens opgehaald. iNiemand in Amsterdam, die zulk een hoogroode tronie en purperen neus bezat als Trigland. iKalkoensche haan" werd hij daarom gescholden". jBij avond bad men hem »op stroobeenen" gezien" enz. Vondel verlaagde zich in zijne hekeldichten de beschuldiging van verregaande dronkenschap over te nemen. Wat is er van aan? Reeds had Dr. H. C. Rogge in het Archief voor Nederlandsche kerkgeschiedenis deel i ('s-Grav. 1885) op de hooge onwaarschijnlijkheid van »dergelijke praatjes" gewezen, tot er in 1891 een zeer degelijke studie (proefschrift) over Trigland uitkwam van den heer H. W. Ter Haar.

Natuurlijk brengt de jonge Leidsche doctor theologiae - geen geestverwant van Trigland - ook de beschuldiging van s't brouwers Haentje", Pieter Evertz Huift, brouwer in het Haantje, dat

sHem (Tr.) bestoven sach van 't nat" uitvoerig ter sprake, (bl. 68—75) Het bleek hem, o. m. dat in weerwil van Vondels schimpen van »synodusbokaIen" niets van al de beschuldigingen tegen - Trigland bewezen is. jOok in brieven van de hoofden der Remonstranten onderling, zegt de schrijver, wordt er met geen enkel woord over gesproken. Zij waren anders niet zacht in hun oordeelen over de Contra-Remonstranten!" Maar, wij mogen over dit punt niet langer uitweiden. Het boek van Dr. Ter Haar is m den handel. Belangstellenden kunnen zijn betoog zelf naslaan» Ons was het slechts te doen om te laten zien hoe lang seene legende" wel ongestoord kan «loopen".

Dr. Kalff brengt ook Ds. Wittewrongel en zijn geschrift tegen het tooneel, de sOeconomia Cliristiana" ter sprake en is objecüef genoeg den predikant, van wien we anders nooit veel meer hoorden, dan dat hij «donderde van den preekstoel" in zijne veroordeeling der kluchten jniet geheel ongelijk" (bl. 267) te geven. Waar Wittewrongel echter uitroept: »'t Is wat anders een stichtelijke Comedie of Tragedie te dichten ende die te lesen^ als de selve op een Heydensche wyse met sooveel toestel tot vleeschelick vermaeck om geld te spelen" daar vervalt zelfs Dr. Kalff weer in den ouden toon der »histoire stére'otype" (als Groen van Prinsterer van Wagenaar c. a. zei) en omhaalt ons op de boutade (bl. 158): i'Waarlijk, een benauwde kat doet benauwde sprongen. Want hoe een stichtelijke tragedie, bestemd om vertoond te worden, door de vertooning — die immers juist veel krachtiger werking doet dan de lezing ? — een slechten invloed zou oefenen, dat kon slechts door hen beweerd worden, die in een algeheele veroordeeling van het tooneel het eenige middel zagen ter bestrijding van hetgeen zij daarin verkeerd achtten."

Dr. Kalff houde het ons ten goede, dat we hem eenvoudig verwijzen naar pag. 67 en V. V. g. van AUard Pierson'-s s Oudere Tijdgenooten, " dat mooie boek van piëteit, waar uiteengezet wordt, wat de »vromen" er op tegen kunnen hebben ernstige stukken te zien spelen. Het komt ons voor, dat de schrijver hier zeer onbillijk is.

Ook dit nog:

Klaagt Jonckbloet er dan ook over, datLuyken »tot mystieke vroomheid verviel (}j\ niet Dr. Kalff. sEr bestaat, zegt deze (pag. loi), geen reden, z'ch om der wille onzer poëzie zoo-zeer te beklagen over Luykens bekeering. Zijn overgang tot het piëtisme heeft — het is waar — het groote aantal onzer middelmatige gedichten vermeerderd, maar ons ook verzen geschonken, zoo schoon als zij na Hooft en Vondel niet meer gehoord waren."

En ten slotte:

Bij al het voortreffelijke, dat Dr. Kalff's boek ons biedt geeft het, de schrijver weet het beter nog dan wij zelven, geen beeld van onze zeventiend'-eeuwsche letterkunde. De dichters, die de trouwste vertegenwoordigers zijn van die door-en-door Calvinistische eeuw — men vergelijke ten overvloede in Huet's land van Rembr. het hoofdstuk ^Het Geloof" —-zijn de Calvinisten Huygens en Cats geweest. En deze ontbreken hier.

Huygens wordt om strijd gehuldigd. Wat Cats, de slechts door weinigen gekende Cats, betreft, terecht heeft de bekende literator-taalman J. H. Van den Bosch (in zijne uitgave van de «Granida") gezegd: »Een vonnis over Cats uit te spreken, is de XVIIde eeuw, «'< ; ««/; > in haar besten tijd., veroordeelen." Wie het oogpunt Wil kennen-, waaruit men hem moet beschouwen, wie niet zoo bekrompen is om enkel van dag tot dag eens te tieren en te razen tegen een sandersdenkende", raadplege ook de studie van den hoogleeraar A. Kuyper ^het Calvinisme en de Kunst."

Qui n'entend qu'une cloche, n'entend qu'un son, en Calvinisten worden toch stellig het best verstaan door een Calvinist.

Zulk een oordeelvelling in een blad, dat niet tot onze richting behoort, geeft moed voor de toekomst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen