Voor Kinderen.

ONDER DE BOEREN,

XX.

AAN VRAGERS.

't Zal voor menig lezer misschien niet onhoodig zijn, dat we iets zeggen ter toelichting van de dingen, die we pas verhaalden.

Reeds zeer lang vóóf den tijd waarin hertog Ulrich leefde, vinden we, dat opstanden van boeren in verschillende landen voorkwamen. Dit nu had zijn redenen. De boeren werden vaak verdrukt. Zij hadden om zoo te zeggen geen recht, moesten groote lasten opbrengen, leden onder allerlei afpersing, en konden ook nergens recht krijgen. Natuurlijk was dat niet overal en altijd zoo, maar toch genoeg om aanleiding te geven tot verschillende opstanden.

De boerenopstand waarvan we nu spreken, wordt door de vijanden der Hervorming vaak op haar rekening gesteld, doch dit is valsch. Immers, gelijk we reeds zagen, was Luther fel tegen den opstand. Melanchthon noemde hem boosheid en geweld enzoovoort. Kortom, veeleer zou men kunnen zeggen, dat Luther en zijn vrienden wat te weinig dan te veel lett'en op de klachten en grieven der boeren. Doch hoe dit zij, de hervormers stonden buiten de zaak.

Trouwens het Evangelie leert ons niet door geweld en met oproerigheid ons lot te verbeteren. Dat het voor kan komen, dat een volk zijn vrijheden verdedigt ook met het zwaard, f, ls zijn regeerders hun plicht vergeten en ver­ drukkers worden, — dat bewijst onze eigen geschiedenis.

De boerenkrijg, waarover we hier gesproken hebben, begon in het land van Wurzburg. Daar woonde een volkszanger Böhme genaamd. Hij stelde zich aan 't hoofd van vele ontevredenen, predikte de vrijheid en kreeg grooten aanhang.

Bij menigten kwam men uit Beieren, Franken en Zwaben tot hem, als tot den man, die het heil zou aanbrengen.

Maar de bisschop van Wurzburg, zelf een groot heer, was van dit alles weinig gediend, en om er een eind aan te maken, zond hij soldaten uit, die die den zanger-prediker gevangen namen. Doch dit baatte weinig. Een leger van bijna 50, 000 boeren trok op, en bevrijdde den geliefden aanvoerder. Wie weet wat er meer zou zijn gebeurd, indien Böhme niet na een poos ware gestorven. Van hun aanvoerder beroofd, besloten de boeren te zien wat zij goedschiks van den bisschop, die ook hun wereldlijk heer was, gedaan konden krijgen. Zij vroegen allerlei, o. a. verlichting van lasten, vrije verkiezing van leeraars enz., gelijk we reeds zagen. De bisschop deed, door den nood gedrongen, allerlei fraaie beloften, doch dit voldeed den boeren weinig. Zoo rukte dan tegen Paschen van 't jaar 1525 een leger van boeren tegen Wurzburg op, viel de stad aan, en ten slotte moest de kerkvoogd wijken voor de vergrimde boeren.

Deze, nu moed gekregen hebbende, gingen woest te keer. Zij plunderden en verbrandden kasteelen, kerken en kloosters en vermoordden zoowel de edelen als de geestelijken, in welke beide zij hun onderdrukkers zagen. Gij begrijpt welk een toestand dit werd. Eenige groote heeren, die erkenden dat de boeren, althans ten deele gelijk hadden, of ook wel bevreesd waren dat het met hen zelf evenzeer slecht kon afloopen, voegden zich bij de boeren, gelijk ik u reeds vertelde, en kregen zoo meteen gelegenheid vele uitspattingen tegen te gaan.

Doch op den duur konden de boeren zonder goede aanvoerders en aan den oorlog ongewoon, 't niet volhouden. Dit bleek toen zij de vesting Marienburg belegerden. Deze sterke plaats weerstond hen met goed gevolg: Zij moesten het opgeven en toen volgde de eene nederlaag op de andere. Wel hadden zij nog een aanvoerder in den dweepzieken Thomas Munzer, doch diens woorden waren grooter dan zijn daden. In den slag bij Frankenhausen sneuvelden 5000 van de 8000 boeren die hij aanvoerde! Nu sloegen de adel en de geestelijken alom de handen ineen tegen de boeren, die als ketters en oproerigen tegelijk beschouwd werden. Wurzburg werd door den bisschop hernomen, en hij begon nu wraak te oefenen, waarin anderen hem navolgden. De boeren en de Protestanten moesten het ontgelden. Ontzaglijk veel menschen kwamen door beulshanden om; allerlei wreedheden en gruwelen werden gepleegd door de overwinnaars, die geen haar beter bleken dan de overwonnenen.

En wat was nu het einde van dit alles? Vernieling, verwoesting, dood en verderf in heel Zuid-Duitschland. Bij de 200 kasteelen en een 30 kloosters waren verwoest; heerlijke velden en vruchtbare akkers lagen nu braak en als wildernis; het land had schrikkelijk geleden en — de druk werd voor de boeren zwaarder dan te voren.

Hoeveel menschen er bij dit alles omkwamen is kwalijk te berekenen. Zeker verloren er een 50.000 in al die beroeringen het leven. En hoevelen moeten daar nog bij geteld, die ter dood werden gebracht of van gebrek omkwamen. Waarlijk het was een booze tijd, die wellicht alleen overtroffen werd door die van den schrikkelijken dertigjarigen oorlog, een eeuw daarna.

De lezer zal nu beter verstaan, waarom de boeren zoozeer een aanvoerder als den hertog van Wurtemberg begeerden, maar ook waarom hij voor de eer bedankte, hoe veel lust hij ook hebben mocht zijn rijk weer te herwinnen. Wij zullen weldra zien, of hij daarin later slaagde.

Wat wordt verstaan door het woord brevier 1 vraagt H.

Dit woord, van het Latijnsche breviarium afkomstig, beteekent eigenlijk hetzelfde als een kort Begrip, een saamvatting van iets dat meer uitvoerig is. Zoo beduidt het dan in de Roomsche kerk een boek met uittreksels uit den Bijbel, formulieren enz. Zoo duidt het verder aan een verzameling van regelen voor levensgedrag enz. Eindelijk is brevier ook nog de naam van een soort drukletter (een kleine).

Een andere vraag komt kort gezegd hierop neer: Waarom zegt men een vorstw? , een zan ger^j, een werkx/^r, welk onderscheid is er tusschen deze uitgangen, die_alle toch vrouwen aanduiden?

Wanneer we 't gebruik nagaan, dan vinden we dit: i. Met in duidt men aan vrouwen, wier man eenig ambt of beroep uitoefent (niet de vrouw zelf). Zoo b.v. bij vorstin, boerin, bakkerin.

(In Duitschland spreekt men zelfs van de doctorin, burgemeesterin enz.)

2. Met es wordt een vrouw aangeduid die zelf het beroep uitoefent, b.v. zangeres, leerares, onderwijzeres.

3. Ster duidt aan een vrouw die eenig werk doet al is 't geen bepaald beroep: werkster, breister, praatster, bezoekster enz.

Nu zijn er echter door verkeerd gebruik en uit andere oorzaken vele uitzonderingen. Zoo b.v. blijft vorstin, keizerin ook gebruikt, al regeert zulk een zelfstandig. De godin Diana, die ongetrouwd was, moest eigenlijk god« heeten, welk woord echter heel zelden voorkomt. Prinsf^ is een Fransch woord enz. Toch is wat we zeiden in 't algemeen waar, en wie b.v. let op ; 't onderscheid tusschen een bakkerin en een bakster, een zangeres en een zangster zal spoedig het onderscheid vatten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen