Marnix’ Bijencort.

Onder de talrijke geschriften, die Marnix van St. Aldegonde, onze uitnemende Calvinistische theoloog en staatsman, uitgaf, is er wel geen, dat zoo bij ons volk is ingeslagen als zijn satire op de Roomsche Kerk onder den titel > de Bijencorf» uitgegeven. Aan Marnix' psalmberijming wilde ons volk niet gewennen; het bleef aan Datheen's psalmen eeuwen lang getrouw; maar zijn hekelgeschrift tegen de Rüomsc.he Kerk las het met graagte, zooals de talrijke herdrukken bewezen. Meer dan menig theologisch betoog heeft deze satire Marnix' naam beroemd gemaakt in de geschiedenis onzer Nederlandsche letterkunde.

Het was daarom een gelukkige greep, dat de heer J. Wille in de openbare les, waarmede hij 18 October van het vorige jaar zijn ambt als lector in de Nederlandsche Taal-en Letterkunde aan de Vrije Universiteit aanvaardde, de Bijencorf van Marnix tot onderwerp koos. Niet alsof de antipapistische felheid, die uit dit geschrift van Marnix spreekt, als voorbeeld voor onze studenten gesteld zou moeten worden, maar omdat het onderwijs in de Nederlandsche Letterkunde aan onze Gereformeerde Hoogeschool mede daartoe moet dienen, om de beteekenis van onze Calvinistische schrijvers op letterkundig gebied beter tot hun recht te doen-komen dan dit in de gewone handboeken van de Letterkunde geschiedt.

We zijn dankbaar, dat de heer J. Wille deze »openbare les" thans in druk heeft uitgegeven bij de firma Koek te Scheveningen. Het zou jammer geweest zijn, als deze rede alleen als gesproken woord ia de herinnering was blijven voortleven. En wie klagen mocht, dat deze rede eerst een jaar na dato het licht zag, behoeft slechts de uitgebreide aanteekeningen, die aan deze rede zijn toegevoegd en die in omvang de rede meer dan het dubbele overtreffen, in te zien, om de oorzaak dezer vertraging te begrijpen en haar den schrijver niet al te zwaar aan te rekenen. Trouwens, het onderwerp zelf heeft niets van zijn actualiteit verloren en wat als > open bare les« gegeven werd, is ons, dank zij deze aanteekeningen, tot een studie over Marnix Bijencorf geworden, die voor de Nederlandsche, Letterkunde blijvende waarde heeft. Zelfs zou men kunnen opmerken, dat de heer Wille nog verstandiger had gedaan met den vorm te veranderen en in plaats van een »openbare les* met > aanteekeningen«, een studie over Marnix Bijencorf te geven, waardoor het rijke materiaal, dat nu in de noten verscholen ligt, beter tot zijn recht zou zijn gekomen. Thans is de stof in zoo com pacten vorm saamgedrongen, dat de lectuur niet altoos gemakkelijk is; waarbij nog komt, dat de heer Wille door de voortdurende afkorting van namen, titels van boeken enz. den indruk geeft, alsof hij in algebraïsche formules schrijft, en aan het geheugen zijner lezers geen geringe eischen stelt.

Maar ook al is er op den vorm van dit geschrift eenige aanmerking te maken, voor de uitgebreide en degelijke studie, waarvan de resultaten hier worden aangeboden, hebben we niets dan lof. De heer Wille blijkt een zelfstandig onderzoeker te wezen, die zijn eigen weg gaat, en daarbij geen enkele conclusie neemt, zonder afdoend bewijsmateriaal daarvoor aan te voeren. Vooral de vergelijking van dit salyrisch geschrift van Marnix met andere gelijksoortige geschriften in dienzelfden tijd verschenen, en het zeer nauwkeurige onderzoek in hoeverre daarbij van afhankelijkheid kan worden gesproken, is een der best geslaagde gedeelten van dit geschrift. Het is de eerste maal, dat op zulk een grondige wijze dit meesterwerk van Marnix is onderzocht en behandeld. Van groote beteekenis is het ook, dat het aan den speurzin van den heer Wille gelukt is de oorspronkelijke Fransche uitgave van het geschrift van

Hervet terug te vinden, waartegen Marnix' satyre zich richtte, en dat de heer Wille, door dit geschrift van Hervet opnieuw uit te geven als bijvoegsel bij zijn studie, tot het recht verstand van Marnix' Byencorf veel heeft bijgedragen. Zelfs bieden deze aanteekéningen veel meer dan de tekst zou doen verwachten en werpen zij licht over menig betwist punt uit het leven van Marnix. Zoo, om slechts dit ééne voorbeeld te noemen, heeft de heer Wille in noot 14 op blz. 31 en v.v, de bekende vraag, of Marnix de auteur is van ons Wilhelmus, nog eens aan een grondig onderzoek onderworpen, en aangetoond, waarom alle waarschijnlijkheid er voor pleit ons volkslied aan Marnix toe te kennen.

Wanneer de heer Wille op blz. 43 gewag maakt van een > boeksken van de Spinnecoppe", dat hij bij een Roomschen auteur vermeld vond en dat tot de Roomsche litteratuur van die dagen behoorde, maar verklaart niet te weten, welk boekje daarmede bedoeld is, zoo kunnen we hem daaromtrent wel inlichtingen geven. Blijkbaar is daarmede bedoeld het boekje, dat in 1S9S te Brussel verscheen (een tweede editie van 1S98 is in mijn bezit) en dat tot titel droeg: Kettersche Spinnecoppe, waarin deur de natuere der Spinnecoppe claerlijck bewezen wort, hoe deghelijck ende onbehoorlijck een saacke, dat een ketter is en kettersche veere. Het zou geschreven zijn door »M. Jason Petronius, doctor in de vermaarde Vrije Konsten van Leyden*. Uit den inhoud schijnt te blijken, dat - het als tegenhanger van Marnix Bijencorf is geschreven, en als zoodanig heeft het voor de studie van den heer Wille wel belang.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen