'Hier leert de natuur ons zelf den weg' - pagina 104

oorlogstijd

de ertoe dat dit alsnog ter hand werd genomen. Hiermee was kans op een hoogvacuüm in de versnellingsbuis voor altijd verloren en de generator onbruikbaar geworden voor de Duitse oorlogsvoering. De onderdelen werden per trein richting Duitsland vervoerd.101 Kindermann vertrok in september 1944 en hij nam wat nog over was van de inventaris van de werkplaats met zich mee. Zo ging het laboratorium berooid de winter 1944-1945 in. Honger heerste in Amsterdam en alles stond in het teken van overleven. Het laboratorium werd ingeschakeld voor voedselvoorziening van de universiteit: tarwe, aardappelen, suikerbieten, kool en uien vulden de onderzoeksruimten. Noodaggregaten zorgden voor de stroomvoorziening en op deze manier kon een dagelijkse ‘labhap’ worden bereid. Gevreesd werd voor het leven van velen die waren gevangengenomen of tewerkgesteld. Iedereen zag reikhalzend uit naar de bevrijding, die uiteindelijk kwam in mei 1945. Kort daarna werden de lessen hervat. Op een bijeenkomst in het laboratorium op 20 juni 1945 sprak Koksma een herdenkingsrede uit waarin de overleden studenten werden herdacht. De eerste examens waren al weer afgelegd: op 12 juni had Pieter Schagen en op 19 juni Jan Geervliet het doctoraalexamen natuurkunde behaald. De rector Oranje hield op 25 juni 1945 een rede, waarin de doden werden herdacht en dankbaarheid werd uitgesproken voor de bevrijding en bewaring van velen. Grosheide, die in oktober 1943 naar Polen was weggevoerd en Haantjes, die drie jaar ondergedoken had gezeten, waren weer terug.102 Ook Coops had zijn gevangenschap overleefd en zou in september 1945 Oranje opvolgen als rector. Oranje prees Koksma en Sizoo om hun houding van verzet. Zij waren niet betrokken geweest bij een georganiseerde verzetsgroep, maar zij waren volgens hem ‘van binnen en van buiten een en al verzet’. Sizoo werd geroemd om zijn ‘strijd om het laboratorium’. Het was wel zwaar gehavend uit de strijd gekomen, maar Sizoo had erger weten te voorkomen en had ‘met list en moed de vele belagers om den tuin geleid’.103 De wederopbouw van het onderzoek kon beginnen. De kernfysica had zich tijdens de oorlog echter sterk ontwikkeld en was, zoals wel werd gezegd, haar onschuld kwijtgeraakt. Met twee Amerikaanse atoombommen in Japan was een eind gemaakt aan de Tweede Wereldoorlog. In augustus 1945 schreef Sizoo al over ‘De Atoombom’ in

103

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen