"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 8
Rede uitgesproken ter aanvaarding van het ambt van hoogleeraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam
zwichten v o o r h o o g e r e b e l a n g e n . B e t e r g e e n M i c h e l A n g e l o , dan g e e n s c h a a m t e , zegt K Ü N Z L E 25). II. D i e R o o m s c h e klanken w a r e n v o o r een G e r e f o r m e e r d o o r v e r t r o u w d e r , dan al w a t wij tot n o g t o e v a n a n d e r e D u i t s c h e r s h o o r d e n . O o k w a a r dezen o v e r G e r e f o r m e e r d e literaire o p v a t t i n g e n spreken, blijkt v a n g e e n c o n t a c t . E e n F r a n s c h Z w i t s e r m o g e nog het Calvinisme bijzonder v r u c h t b a a r a c h t e n v o o r „la littérature p e r s o n n e l l e " , o m d a t zijn belijders d o o r hun godsdienst g e w o o n w a r e n , „hun hart te p e i l e n " 26) — bij de D u i t s c h e literatuur-historici vindt deze religie en w e r e l d b e s c h o u w i n g thans w e l v e e l belangstelling, m a a r hun persoonlijke w a a r d e e r i n g is en blijft, dat „der K a l v i n i s m u s " aan b e s c h a v i n g en letteren altijd ten zeerste in den w e g heeft g e s t a a n . D a t blijkt uit verschillende publicaties o v e r E n g e l s c h e puriteinen en E n g e l s c h e letteren. H e t minst r e k e n ik daarbij met de stukken, die n o g altijd gewisseld w o r d e n in w a t ik bijna „den M l L T O N o o r l o g " zou willen n o e m e n . W a n t die is i n t e r n a t i o n a a l ; en aan h e t g e e n v o o r mijn stelling het meest bewijzen zou, wijdt niemand ernstige a a n dacht 27). D e n eersten a a n v a l o p M l L T O N deed de Z w e e d LlLJEGREN ( 1 9 1 8 ) . M l L T O N loog herhaaldelijk terwille v a n zijn eigen g l o r i e ; hij w a s een zelfzuchtige, t r o t s c h e r e v o l u t i o n n a i r ; v e e l meer stoïcijn en macchiavellist, dan calvinistisch puritein, 'n „ H e r r i s c h e N a t u r " , die, desnoods, t e g e n g r o f b e d r o g niet opzag. Z i j n G o d w a s een politieke G o d . Z i j n Satansfiguur, daarin beeldde hij zichzelven uit. H e t op n a u w keurig o n d e r z o e k g e g r o n d b e t o o g zit g o e d in e l k a a r ; m a a r e n k e l e z w a k k e plekken kunnen d o o r gissingen en onderstellingen niet z ó ó w o r d e n v e r sterkt, dat de conclusies niet z e e r w a n k e l lijken te staan. E e n N e d e r landsen K a t h o l i e k g e l e e r d e v e r h e u g t zich, dat de o o g e n nu eens o p e n g a a n v o o r h e t wezenlijke k a r a k t e r v a n M l L T O N , die g e e n Christen, m a a r v e e l e e r pantheïst w a s ; m a a r o n r e c h t v a a r d i g vindt hij, dat L l L J E GREN zijn a a n k l a c h t tot een requisitoir m a a k t t e g e n heel h e t C a l v i nisme 28). D a t M l L T O N v a n ouds reeds gold als een v o o r b e e l d v a n christelijke inspiratie, dat hij een steun w a s v a n het religieuze l e v e n in de 18de eeuw, dat hij g r o o t e n invloed o e f e n d e in christelijken zin o p de romantiek, zelfs dat JOHN W E S L E Y hem b e w o n d e r d e en ter lezing a a n b e v a l , l e g d e hier weinig g e w i c h t in de s c h a a l 29). M a a r juist de D u i t s c h e r s konden o v e r het algemeen den ouden M l L T O N nog niet o p g e v e n . O p MUTSCHMANN na, die den Z w e e d v e r voorbijstreeft. E e n symptomatisch g e v a l . In Der andere Milton, Milton und das Licht, Toland und Milton bewijst MUTSCHMANN, die niet v o o r niets kennis heeft a a n N l E T Z S C H E en F R E U D , d a t de g r o o t e puritein w a s een lichts c h u w e albino met ernstige p s y c h i s c h e defecten, die v o o r zijn minderw a a r d i g h e i d s g e v o e l c o m p e n s a t i e zocht in zijn wil tot macht. Z i j n b e w i j s v o e r i n g , die n o o i t hapert, is interessant, m a a r ik m o e t ze v o o r b i j g a a n . D a t T O L A N D M l L T O N uitgaf, t o o n d e hem, dat deze zijn w a r e n a a r d h e r k e n d had, w a n t bedektelijk wilde hij z ó ó zijn atheïsme p r o p a g e e r e n . M a a r v o o r , o f d o o r de oude puriteinen, en de n i e u w e r w e t s c h e als MACAULAY, is d e w a a r h e i d a a n g a a n d e M l L T O N altijd v e r v a l s c h t . Z o o v e r MUTSCHMANN 30).
10
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 januari 1925
Inaugurele redes | 31 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 januari 1925
Inaugurele redes | 31 Pagina's