"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 4

altijd naar den éénen kant; voor de andere partij heeft men meest niet veel anders dan afkeer. Waarbij dan het verschil in graad vrij nauw­ keurig de gezindheid teekent van den historicus tegenover de christelijke religie zelve; tenzij het oordeel niet zelfstandig opgemaakt, maar van anderen in goed vertrouwen overgenomen werd. Daarbij wist men vaak niet de fout te vermijden, van aan de begunstigde partij min of meer zijn eigen moderne opvattingen toe te schrijven. Of men zorgde, voor het minst, voor een niet-onduidelijke her-waardeering naar die inzichten. Zoodat in elk geval „puriteinsche" gebondenheid in sterke tegenstelling kwam te staan met „aesthetische" vrijheid. Dat de historische getrouw­ heid zoo wel eens last leed, ten gunste van den een, ten nadeele van den ander, laat zich begrijpen. Die er het naast aan waren, het verbroken evenwicht te herstellen, hebben, zoover ik weet, nog nooit het geheel der historische feiten, hierbij betrokken, zelfstandig overzien, geordend en beschreven. W e l hebben Gereformeerde geleerden de kwestie uit wijsgeerig en uit algemeencultuurhistorisch oogpunt behandeld; het is U allen met mij bekend 2). Maar daarmede verviel niet de plicht, ook de historische bijzonderheden en hun onderling verband aan nieuw, zelfstandig, kritisch onderzoek te onderwerpen. Vandaar, dat ik het niet ongepast achtte, bij de aanvaarding aan onze Gereformeerde Universiteit van een nieuw ingesteld professoraat voor de Nederlandsche taal- en letterkunde, te spreken over het dilemma, waarvoor onze literatuur-historie ons gedurig plaatst: „Aesthetisch" of „Puriteinsch" ?3) Dat ik mij tot enkele punten uit de ruime stof moet bepalen, zal geen bezwaar zijn; ik stel mij voor, dat niemand volledigheid op dit uur verlangt. T e meer, daar ik ook buiten de grenzen der Neder­ landsche letteren zal moeten treden, omdat dezelfde kwestie ook in de historie van andere volken een rol speelt; en omdat daarover nog pas, naar aanleiding van nieuwe sociologische, cultuur- en literairhistorische inzichten, die ik ook niet geheel onvermeld zal mogen laten, zeer uit­ gebreide en nauwkeurige onderzoekingen werden gedaan. Z o o vraag ik uw aandacht voor enkele Duitsche theorieën van onzen tijd; voor de toe­

passing daarvan op Engelsche litteraire toestanden van 17de en 18de eeuw; voor het ontstaan en het daarmee samenhangend karakter van onze Nederlandsche literatuurgeschiedenis; en voor de wezenlijke verhouding der Nederlandsche Gereformeerden tot de letteren, inzonderheid in onze gouden eeuw. I. E r is wel geen wetenschap, waarin grootere onzekerheid heerscht, en meer verschillende inzichten worden verkondigd, omtrent beginsel, stof, methode en doel, dan in de wetenschap der literatuur, en haar voornaamste en bekendste onderdeel, haar geschiedenis. .^Literatuurgeschiedenis is kunstgeschiedenis," heeft een uitstekend kenner tweemaal, naar tegenovergestelde kanten, gewaarschuwd 4). Eerst, toen een alles-naspeurend historicus de kunst dreigde te doen verzinken in een zee van feiten, daarna, toen laaiende geestdrift voor de Kunst de historie ernstig scheen te kort te doen. De eenvoudige constateering, die welbeschouwd toch niet zoo vanzelfsprekend is, houdt vrijwel alle 6

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen