1914-1915 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 146

138

waar in hoofdzaak het instinctieve leven wordt geleefd, en ook op het religieuse denken invloed oefent", (pag. 811.) Na de cardinale geschilpunten tusschen beide stelsels uiteengezet te hebben gaat Dr. WIELENQA aldus voort: „Behalve dit fundamenteele spinozisme is er echter ook een afgeleid, secundair spinozisme. Er zijn gevolgtrekkingen van deze wijsgeerige dogmatiek voor een wijsgeerige ethiek. Er zijn afgeleide begrippen aangaande de verhouding van den mensch tot God, de werkelijkheid van goed en kwaad, de neigingen van den wil (de offecten), en dit spinozisme kan met een kunstterm — het voorbeeld der Cogitata Metaphysica toont het ons, — zelfs worden geënt op den calvinistischen stam. Als men effaceert de gereformeerde onderscheiding van den verborgen en den geopenbaarden wil, mitsgaders de leer van de tweede oorzaken, dan is er slechts één schrede van het calvinisme naar dit secundaire spinozisme. Dan is er voor den mensch niets te doen als te berusten in Gods wil, omdat al wat geschiedt de werking is van den Goddelijken wil, dan is de zedewet natuurwet, en het kwade goed", (pag. 814.) „Wanneer wij die verhouding aldus zien, dat het spinozisme in menige secundaire leerstelling gelijk is aan verworden calvinisme, en sommige calvinistische klinkende frasen niet anders zijn dan vermomd spinozisme, dan wordt veel duisters in de latere historie van het mysticisme in de Nederlanden ons wel klaarder. Zeker wij schakelen den invloed van een uit Engeland naar hier geïmporteerd puritanisme en van een uit Duitschland hier binnendringend piëtisme niet uit. Wij willen zelfs aannemen, dat ook zonder werking van vreemden invloed een calvinist, zijn eigen leer vervalschend, tot theses komt die met pantheïstische leeringen identisch zijn. Maar ook wanneer men dit alles in aanmerking neemt, zal men duidelijk den spinozistischen draad zien loopen door het hier inheemsche mysticisme tot in ons tijdsgewicht toe. Het is niet toevallig, dat in Zeeland en het zuidelijk deel van Holland waar in vroeger eeuw de Hattemisten van allerlei slag het zaad hunner leeringen strooiden, thans nog het antinomianisme, de valsche lijdelijkheidsleer, aan fatalisme grenzend, in het kort, het zedelijk mysticisme in vele kerken domineert. Gelijk Descartes den stempel van zijn rationalisme gezet heeft op het noordelijk deel van ons vaderland, heeft

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen