1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 68

60

lijkheid te behouden, te ontplooien en geschikt te maken tot vervulling van hun taak, die boven het individueele uitgaat. Methodisch is dit alles ook voor de psychologie van de hoogste beteekenis. Nu komt men ook nader tot de verhouding der disposities tot elkaar. Het correlatieonderzoek tracht vast te stellen, welke deelhoedanigheden der persoonlijkheid binnen haar geheele struktuur vaster, welke losser aaneengesmolten zijn en of zoo een voor hen allen gemeenschappelijke centrale faktor te vinden is. De ontwikkelings-psychologie onderzoekt, hoe bepaalde dispositie-vormen in elkaar overgaan (bv. aanleggen in eigenschappen) en hoe het successieve optreden van verschillende disposities niet een reeks is, die toevallig op elkaar volgt, maar een aaneenschakeling van phasen, die op elkaar zijn aangewezen binnen het „einheitliche" rijpingsproces der persoonlijkheid. Men heeft wel beproefd in deze „einheitliche" psychische doelstrevigheid der persomen een speciale psychische functie terug te vinden (bv. in de opmerkzaamheid of den wil), maar dit is verkeerd. Zoo komt men tot het naïeve personalisme, volgens welke een enkel deel der persoon tot de eigenlijke kernpersoon en al het andere tot bijwerk gemaakt wordt. De idee van de unitas multiplex verlangt hier veeleer de formuleering, dat de „einheitliche" psychische gronddispositie, die aan alle deel-uitstralingen ten grondslag ligt, volgens den inhoud niet meer vastgelegd is, maar zich uit in de telkens wisselende instelling van alle deelwerken op het geheele doel der persoonlijkheid. Hare „Einheitlichkeit" bestaat zuiver in het teleologische. (STERN 1. c. S. 31). Dispositie is werklngsvermogen, eene potentialiteit echter bestaat niet op zichzelf, maar veronderstelt een werkelijkheid, iets wat existeert, waaraan zij verbonden is, dit is het „ik" of het „subject". Het ik doorleeft verschijnselen, volvoert akte, bezit disposities. Het ik zelf is natuurlijk geen bewustzijnsfeit, al kan het zich ook als „ik-bewustzijn" in de vlakte der verschijnselen projiciëeren, (zij het dan ook alleen eigenaardig veranderd en vervlakt). Het ik is ook zelf niet akt, al is het ook bij eiken akt aanwezig. Het ik is ook niet dispositie, al sluit het ook een ongedeeld chronisch gericht en „gerüstet" zijn in zich, maar het ik is zijn, is substantie, niet in den zin van het starre eenvoudige zieleding, veeleer in den zin van de unitas multiplex, die de levende volheid van al het psychische in het naast elkander en in het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen