1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 55

47

En hetzelfde geldt m.m. van alle natuurwetten waarin grootheden optreden, die alleen maar zin hebben in de atoomtheorie, als men ze als statistische gemiddelden opvat. — Vanuit de kinetische gastheorie heeft de statistiek haar intrede gedaan in andere gebieden der physica. Zij wordt toegepast in de electronen-theorie, in de theorie der BROWN'sche beweging, in de warmte straling, in de radioactiviteitsleer, enz. En overal stuit men op dezelfde principieele quesfies. Zoo is dus, dank zij de ontwikkeling der nieuwere physica, het noodig gebleken een onderscheid te maken tusschen tweeërlei soorten wetten: ter eener zijde de waarschijnlijkheids regels, als hoedanig de meeste macroscopische wetten zijn te beschouwen. Deze hebben uiteraard geen vaste geldigheid. Integendeel zullen we juist afwijkingen, zij het dan ook zeldzame, moeten verwachten. En ter andererzijde de fundamenteele wetten der mechanica en der electriciteitstheorie. Hoe belangrijk nu dit onderscheid ook moge wezen, toch is het duidelijk, dat daarmede de principieele beteekenis van het begrip natuurwet van de zijde der physica niet is aangetast, zoolang aan de fundamenteele wetten nog absolute geldigheid kan worden toegeschreven, hetgeen toch gebeurt in de berekeningen der kinetische gastheorie. Voorloopig staan wij er dus zoo voor, dat macroscopisch de toestand op een bepaald oogenblik lederen volgenden «ze/determineert, microscopisch daarentegen wel. Nu is het nog de vraag of het niet principieel mogelijk is de macroscopische wetten in eerete herstellen en macroscopische toestanden alleen door andere macroscopische te laten bepalen, zooals Mevrouw EHRENFEST dat wil doen. ') Maar juist, omdat het mij voorkomt, dat zoolang de microscopische wetten nog gelden, het begrip „natuurwet" niet principieel gewijzigd wordt, wil ik liever de poging van Mevrouw EHRENFEST onbesproken laten en mij bezig houden met de vraag naar het gezag der fundamenteele wetten en overwegen of de moderne physica in dezen iets te zeggen heeft. Het komt er dus op neer, of er physische bezwaren tegen in te brengen zijn, dat de wereld een zuiver mechanisch systeem zoude zijn. In de synthese-brochure van Prof. KOHNSTAMM over „Ontwikkeling en Onttroning van het begrip natuurwet" ^) ') Zitt. Versl. Amsterdam, 29 Dec. 1917 XXVI p. 1088. 2) Synthese III, 2. Haarlem. De Erven F. Bohn. 1916.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen