1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 70

62

kleur zien met een omzetting in het netvlies niets, absoluut niets gemeenschappelijk, behalve het tijdelijk samenvallen. Daarom moest het moderne parellelisme zoo onbevredigend zijn, omdat eerst het bestaan in de twee ten opzichte van elkaar algeheel vreemde werelden van het psychisch en physisch verschijnsel gescheiden werd, om ze dan •toch maar als een continu in tijd bijeenbehooren aan een onbekende derde op te vatten. Op het oogenblik, waarop de vlakte der verschijnselen verlaten werd, en een ander projectieveld betreden werd, daar verloren ook de uitdrukkingen „physisch" en „psychisch" het eigenlijke en uitsluitende. Denken en willen werkten niet psychisch doorleefde dingen of hadden deze tot einddoel, waren zelf niet meer „psychisch" ; reflex ademhaling, digestie werkten met physisch materiaal, waren niet zelf „physisch". Nu was er echter overeenstemming, waarvan men in de vlakte der verschijnselen nog niets kon vermoeden, elke akt, physisch of psychisch, was „einheitliche" daad met een op de doeleinden van het individu gerichte strekking. Zoo ook met de disposities, de chronische strekkingen tot het volvoeren van akte, de eene maal reikte zij in physische, de andere in psychische verschijnselen, maar zij verloren daardoor niets van hare fundamenteele gemeenschappelijkheid : doelstrevende blijvende .vermogens van een individueele eenheid te zijn. Akte en disposities zijn aldus primair iets metapsychophysisch ; alleen secundair door het alternatief „psychisch" of „physisch" getroffen. STERN noemt als voorbeeld het volgende : In het doelverband van den akt, bij het neerschrijven van een zin, behooren even zoogoed de psychische verschijnselen der woordvoorstellingen, gedachten, spanningsgevoelens, als de physische verschijnselen der hersenprocessen en der eigenlijke schrijfbewegingen. Verkeerd zou het echter zijn, daarom van „twee" akte te spreken, den psychischen denkakt en den physischen schrijfakt. Deze kunnen soms gescheiden functioneeren, maar ze kunnen anderzijds een werkelijke eenheid vormen, want de eenheid van den akt is niet bepaald door de gelijksoortigheid der verschijnselen, die er aan deelnemen, maar door de eenheid der determineerende doelstrekking. Volgens deze beschouwing mag ook een eenvoudige uitwendige wilshandeling ook niet meer in oneigenlijken zin als.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen