1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 88

element op, door velerlei oorzaken. Om te beginnen met een subjectief element, dat in de verwerking van het waarnemingsmateriaal nog in een elementair stadium ligt, zij gewezen op den famenhang, waarin de wetten staan tot de meerdere of mindere verfijning onder meetwerktuigen en meet-m€t^ oden. Zoo werd boven reeds opgemerkt, dat de wet van Boyle b j scherper waar"^ neming een benaderingswet blijkt te zijn; zoo ge dt de eerste wet van Kepler, dat de planetenbanen ellipsen zijn, slechts bij benadering, n.l. zoo lang we niet al te nauwkeurig toekijken, lijken ze er op. Nu lijkt mij het recht om aldus bij trapsgewijze benadering te werk te gaan, moeilijk te ontkennen. Men kan veilig zeggen, dat alle wetenschap onmogelijk zou zijn, indien men bij de beschouwing der verschijnselen met alle, of zelfs maar met alle bekende omstandigheden rekening moest houden, indiea men zich niet mocht laten leiden door een zeker intuïtief oordeel over het al of niet essentiëele dier omstandigheden, natuui lijk onder voorbehoud van nadere bevestiging door het experinent. Immers van de grondgedachte van alle experimenteel onderzoek, dat onder dezelfde omstandigheden ook dezelfde gevolgen zullen optreden is het onderstelde nooit streng verwezenlijkt. Wilde men echter trachten precies dezelfde omstandigheden weer Ie realiseeren. dan zou men de werkelijkheid moeten verdubbelen. ,,Alle denken, en dus ook alle onderzoek, wordt op dit individualistische standpunt afgesneden" *). Maar hoe gerechtvaardigd dit benaderen ook zijn moge, het brengt toch een subjectief element met zich mede. Doch de subjectiviteit komt nog meer uit in de logische verwerking van het waarnemingsmateriaal, in de isolatie, de abstractie, de begripsvorming, die wij er op moeten toepassen. Uit de waarnemingsgegevens isoleeren en abstraheeren wij, wnt ons om een of andere reden geschikt voorkomt. Uit het groote aantal waarneembare hemellichamen isoleeren en stellen wij apart de planeten, en beschouwen nader het planetenstelsei. Uit al d« verschijnselen zonderen wij bijzondere groepen af, de mechanische, de akoustische, de elastische, enz. en beschouwen die nader. De natuurwetten zijn betrekkingen tusschen begrippen, lot welker vorming o n z e geest bij het onderzoeken der natuur, aanleiding gevonden heeft. Bezien we b.v. de wet tot behoud van arbeidsvermogen; arbeid, warmte, energie zijn allemaal begrippen, door o n s gevormd bij o n z e denkend e bewerking van o , n z e ervaring. Zoo treedt dan het subjetie\e element in de natuurwetten naar alle kanten te voorschijn. Vanzelf komt dan echter de vraag op: wat is hieraan objectief, wat i^ in die ab') 1. c. p. * .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen