1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 86

86 axiomata sive leges motus en krijgen daardoor analogie met de mathematische axioma's. Met hun hulp kunnen allerlei stellingen uit de mechanica worden afgeleid. In de combinatie met de algemeene gravitatiewet bepalen zij de banen van planeten, kometen en manen. Maar toch zijn ze anderzijds uit de waarneming door generalisatie en idealisatie van afzonderlijke en eenvoudige gevallen verkregen en dragen als zoodanig een inductief karakter. Ze onderstellen (en het is goed daarop hier reeds te wijzen), het physisch tijdsbegrip een een absolute ruimte. Doordat ze (tenminste de tweede) den tijd bevatten, bepalen z(| het verloop der gebeurtenissen. Ook nog in ander opzicht zijn ze typisch, doordat de relaties die ze bevatten, zooals Clay opmerkt ^) drie hoofdrelaties vertegenwoordigen: die der substantialiteit, in zooverre als de eerste spreekt van een onveranderd blijven van iets, die der causaliteit en die der wisselwerking. Eindelijk moet nog worden opgemerkt dat het tot zooveel misverstand aanleiding gevende woord ,,kracht" hier wordt ingevoerd, dat echter in de mechanica meestentijds zeer eenvoudig opgevat kan worden: een kracht op een lichaam laten werken, is, om het zeer huiselijk te zeggen, veelszins aequivalent aan er met een touw aan trekken. De beroemde wet van het behoud van arbeidsvermogen, de z.g. eerste hoofwet van de thermodynamica kan ook worden opgevat als een substantialiteitsrelatie, in zooverre als er gesproken wordt van een constant blijven. Een geheel ander type vertoont daarentegen de z.g. tweede hoofdwet der thermodynamica of entropiewet, die vooral als ze kinetisch-atomistisch geïnterpreteerd wordt, en dan als waarschijnlijkheidswct opgevat wordt, een zekere reputatie verkregen heeft. Het is op deze wet, dat de genoemde beschouwingen van Kohnstamm speciaal betrekking hebben, § 3 . DE OBJECTIEVE GELDIGHEID DER NATUURWETTEN Deze vraag is, tot op zekere hoogte, eenvoudig te beantwoorden voor het mechanistisch-atomistische wereldbeeld. Wel is waar vertegenwoordigt dit niet de geheele physica, in vele opzichten gaat het verder, in andere minder ver: de thermodynamica vindt er b.v. geen plaats; wetten van het type van de wet van Boyle, zoolang ze nog niet theoretisch geïnterpreteerd zijn, evenmin; de specifieke eigenschappen der elementen zijn moeilijk onder te brengen en voor licht, electriciteit en magnetisme is bijna geen plaats te vinden, om van de levensverschijnselen nu maar te zwijgen. Toch is het in vele opzichten typisch voor de natuurkundige verklaringspogingen. Plaatsen we nu ons op dit standpunt, dan beschouwen we de wetten geheel onafhankelijk ^) Clay, 1. e. p. 370; Tijdschr. v. Wijsbeg. 1918, spec, p, 364 e, vv,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen