1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 91

$1 werkelijk waarnemen, dat een verschijnsel, dat tot nog toe altijd is opgetreden, niet optreedt, we er ons niet bij kunnen neerleggen, maar dadelijk tot het besluit komen, dat de omstandigheden, die ons het optreden van het bedoelde verschijnsel deden verwachten, niet dezelfde zijn als vroeger, toen het wel optrad, ook al hadden wij dat eerst gedacht; óf, dat omstandigheden, die wij tot dusverrer voor onessentieël gehouden hadden, toch essentieel blijken te zijn. Als wij b.v. voor de capülariteitsconstante van kwik zoo verschillende waarden vinden, dan gelooven wij, dat er omstandigheden in het spel zijn, die wij nog niet beheerschen. Van uit een geheel ander gezichtspunt wordt de vraag naar de onverbreekbaarheid der natuurwetten gezien door die deïsten, die de wetten beschouwen a's bevelen Gods, die dus ook geschorst kunnen worden. In die richting ligt wel eenigszins de opmerking van Newton, door Clay aldus weergegeven, ,,dat God uit een chaos de wereld geordend en gevormd heeft, zoodat zij naar gestelde wetten kan voortbestaan, maar het is heel goed mogelijk, dat hij anders gevormde deeltjes en andere krachten schept en daardoor de wetten der natuur verandert" ^]. Het behoeft niet veel betoog, dat het deïstische standpunt ons niet bevredigen kan (zie ook § 5). In weer ander licht komt de vraag naar de onverbrekelijkheid der natuurwetten te staan, als men zich stelt op het standpunt der statistische theorieën, waardoor vele natuurwetten hun absolute geldigheid verliezen en het karakter van waarschijnlijkheidswetten aannemen. De bekende synthese-brochure van Prof. j j Kohnstamm heeft tot de populariseering van deze questie veel ' • bijgedragen. Ik meen echter, zooals ik bij een andere gelegenheid heb uiteengezet ^], dat in deze richting geen gren? te vinden is voor de geldigheid der natuui-wetten. De gronden daarvoor komen in het kort hierop neer; Wel is waar worden de z.g. macroscopische wetten slechts waarschijnlijkheidswetten, die ipso facto niet meer absoluut gelden, maar de Grondwetten der mechanica worden voor de samenstellende deeltjes van het systeem, als absoluut geldig aangenomen, waardoor, bij een gegeven initiaalstand van het systeem, de gang principieel volkomen bepaald is. Omdat echter de initiaalstand ons niet microscopisch gegeven is, moeten wij daarvoor vele mogelijkheden aannemen en treedt dientengevolge onbepaaldheid op. Daar de wetten der mechanica echter als absoluut geldig aangenomen worden, is de vraag naar de absolute geldigheid der natuurwetten slechts verlegd. Deze OD- ^ vatting wordt bevestigd door de opmerking van Poincaré: ,,Nous conclurions done a la variabilité des lois, mais qu'on Ie remarque O Clay, 1. c. p. 128. ') Dit Orgaan 1918, p. 41.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen