1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 108

m Deze vakken hebben geen eigen categorie. Maakt de biologi*' gebruik van causaal verklaren, dan kan ze de verschijnselen beheerschen, doch het blijft een kennen ten deeie, lacunair. Maar ziet ze in de verschijnselen der levende natuur de zinvolle openbaring van het leven (bijvoorbeeld het bouwen van een nest; de compensatieverschijnselen en het zoeken van een evenwicntitoestand bij ziekte) dan zet ze wel een zekere doelmatigheid, een zinvol verstaan als onverklaarbaar voorop, doch om van daaruit alle causae efficientes als instrumenten dienstbaar te maken aan haar eigen verwezenlijking. Beide vormen van kenneii komen dus in de biologie voor, maar toch staan allen, die teleoiogisch-synthetisch denken, nog niet met gelijke waardeering tegenover deze wijze van kennen. Wel aanvaarden zij dat de kennis der natuur er naar streeft de werkelijkheid vanuit een doel te verstaan, voor zoover men onder doel niet een werkelijkheid scheppende wii in de natuur verstaat, maar een aan de wetenschap gestalte gevende vorm van kennen. Maar bij de/e Neo-kantiaansche opvatting is de systematische eenheid der ervaring het doel, hetwelk de wetenschap bij al het kennen der natuur heeft en waaruit ze de natuur zoekt te verstaan, n i e t omdat ze aanneemt dat dit kendoel zich dekt met de wil, die de natuur heeft geschapen, maar omdat de natuur als object van wetenschap eerst door het doel van deze wetenschap gestalte krijgt. Het hangt echter af van metaphysische en in laatste instantie van godsdienstige overwegingen of men het doelbegrip in de biologie wii verplaatsen van het karakter van de werkelijkheid zelf naar den vorm van kennen. Methode en inhoud van de kennis vallen dan uiteen. Hoe men dit echter ook ziet voor de onderscheidene kenvorm, die we in de loop van deze beschouwing leerden kennen, maakt dit geen onderscheid. Daar is de causale en de teleologische, de atomistisch analytische en de totaliseerend synthetische kenvorm. Tweeërlei attitude, kennen met het verstand en met het hart causaal verklaren en begrijpend verstaan, het rationeele en dat wat buiten het bereik van het rationeele denken valt, waarbij deze laatste, de organische beschouwing, dit al terstond boven de mechanische voorheeft, dat ze ruimer van hart is en breeder van blik. De mechanische is exclusief, eischt de heele wereld voor zich op, wil heerschen. De organische beschouwing erkent ook het goed recht der mechanische verklaring op haar terrein en binnen de door de natuur haar zelve gestelde grenzen. Zij komt alleen op tegen de aprioristischen eisch, dat leven, bewustzijn, vrijheid, doel, de organische natuur en de mensch zelf zich mechanisch m o e t e n laten verklaren, omdat elke andere verklaring onwetenschappelijk zou zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen