1926 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 182

172 herinnering aan de logicale onderstelling, dat men bi) de phorometrie wete wat men doet en 't eens is over de vaststelling van het antwoord op de vraag „waarmee meet ge?" Daarnaast bieden de translatielormules de mogeliikheid het door den eenen waarnemer met zijn klokken berekende, om te rekenen in datgene wat de ander in zijn systeem omtrent den tijdsduur van dezelfde beweging — maar nu in betrekking tot 'n ander systeem — berekenen moet. Indien het verschil der resultaten nu juist zooveel bedraagt als het verschil, waarvan E i n s t e i n zich rekenschap geeft, mag men voorloopig zeggen, dat ze dezelfde beweging hebben gemeten, zij het dan ook dat ze haar opmaten aan de beweging van verschillende systemenVandaar, dat E i n s t e i n's thaorie niet een hypothese is die men al of niet kan aanvaarden. De beteekenis van z'n werk tot nog toe besproken, ligt hierin, dat hij ons leerde ons te bezinnen op het verschil van waarneming en physicale meting, en ons de formules schonk, die den metenden de moeite besparen bij verschil van metingsuitkomst te gaan zoeken naar 'n ,,fout", die er niet is, indien men uit het verschil van resultaat maar niet besluit tot de identiteit der maatstaven. Zulk 'n verheldering van inzicht kan men echter niet, als ware ze 'n hypothese, verwerpen, 2. De beteekenis van E i n s t e i n inzake de gevolgtrekkingen uit den physischen aard van het signaal. Bij het meten heeft men echter niet alleen te doen met het gemetene, maar ook met het signaal en den waarnemer die er gebruik van maakt. Het licht speelt immers 'n dubbele rol. De physicus ziet het in zijn veld uitsluitend als 'n beweging, de waarnem_er gebruikt het als 'n brug tusschen b.v. 'n ster en z'n oog, als 'n ,,prikkeling" van zoo'n ster op z'n oog. Dat nu dit signaal zich met 'n zekere snelheid voortplant, bracht men reeds vroeger in rekening. Uit de electronentheorie — en dit is uiteraard een hoewel niet zwak, toch hypothetisch element — trok E i n s t e i n nu de conclusie, dat ook het licht, wijl electromagnetisch van aard, onder den invloed van bewegingen in het tusschengebied waardoor het ons bereikt, moet afbuigen. Daar nu echter de lichtstraal het signaal is dat onze opmerkzaamheid trekt naar het waargenomene, kreeg ook deze ontdekking metrische waarde. Men nam immers tot nog toe aan, dat het licht zich rechtlijnig door den aether voortplantte. Nu bleek dit echter onjuist. Maar dan is het, wanneer zulk een af<ieboëen lichtstraal ons oog bereikt, ook niet meer geoorloofd deze signaallijn als een rechte te beschouwen, haar zóó te construeeren en aan het andere einde daarvan de waargenomen ster te verwachten. Want deze was op het moment dat de straal werd uitgezon-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen