1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 143

133 geschreven voorwoord voor zijn „Physikalische O p t i k " nadrukkelijk verklaart, dat hij tegen de hem steeds dogmatischer voorkomende relativiteitstheorie ernstige ,,sinnesphysiologische" en kennistheoretische bezwaren heeft, en dat hij zich afvraagt of zij in de geschiedenis der w e t e n s c h a p wel meer zal blijken te zijn d a n een ,,geistreiches Aper?u". W e l k e zijn bezwaren zijn heeft hij niet meer kunnen mededeelen. Bij de beoordeeling dezer uitspraak zal men misschien in aanmerking moeten nemen, dat M a c h haar deed, toen hij vijf en zeventig j a a r oud was en zijn gezondheid reeds door een beroerte w a s geknakt. Z o n d e r meer verwaarloozen mag men h a a r echter evenmin.

N a de relativiteitstheorie verdient de theorie der materie, in het bijzonder de atoomtheorie, onze aandacht. W i j merkten reeds op, dat M a c h uit hoofde van zijn wijsgeerig uitgangspunt in botsing kwam met de materialistische conceptie, die op de mechanistische atoomleer der physica steunde. Als physicus erkende hij weliswaar de atoomleer als een bruikbaar provisorisch hulpmiddel bij de beschrijving der experimenteele gegevens, maar weigerde hij niettemin nadrukkelijk aan de atomen realiteit toe te kennen. In zijn critisch-historische studie ,,Die Prinzipien der W a r m e l e h r e " heeft hij dan ook gepoogd de leer der w a r m t e verschijnselen geheel phaenomenologisch op te bouwen. T o c h geeft hij daarbij de in de physica zoo bijzonder nuttig gebleken herleiding der macroscopische verschijnselen tot het microscopisch gebeuren niet prijs. Zelfs houdt hij vast aan de idee der discrete, discontinue ruimtevulling. D e fictie der volkomen elastische, onveranderlijke atomen vermijdt hij echter, door het begrip volumen-element in te voeren. A a n een volumen-element schrijft hij dan ,.slechts met veranderden maatstaf, zoodanige eigenschappen toe, als ook bij uitgebreide lichamen worden w a a r g e n o m e n " . Daarin ligt, zoo zegt hij. ,,in het geheel niets hypothetisch en geenerlei onklaarheid De volumen-elementen met hun temperatuurvervallen gedragen zich geheel zooals eindig uitgebreide lichamen onder overeenkomstige omstandigheden, slechts heb ik het voordeel, dat ik uit zulke kleine volumen-elementen met elke gewenschte nauwkeurigheid elk nog zoo gecompliceerd geval op kan b o u w e n " '••"'). M a c h stond, toen hij in 1896 zijn , . W a r m e l e h r e " in het licht gaf. niet meer alleen in zijn critiek op de atoomhypothese. Hij verkreeg daarbij krachtigen steun van O s t w a l d en zijn school. Ook deze z.g. ,.energetici" zagen in een hypothesen-vrije, phaenomenologische natuurbeschrijving het ideaal voor physica en chemie, daarentegen in de atoomtheorie een wel vruchtbare, maar onbewezen, en voorts overbodige hypothese. De physica had zich volgens hen. n a a r het voorbeeld der thermodynamica, te richten op het opsporen en for-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen