1941 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 92

80 nog de tijdcoordmaat, d a n is de geheele situatie plus het tijdstip w a a r o p die situatie heerscht, dus voor te stellen door n I 1 getalletjes, n 1 • de n ruimtecoordmaten en de tijd, m een ruimte (een denkbeeldige ruimte) van n + 1 dimensies (uit den aard der zaak volkomen onvoorstelbaar maar daarom niet mmder vruchtbaar als idee) bepalen deze n + 1 coördinaten (n h 1 getalletjes) dus éen punt E e n andere situatie op een ander tijdstip bepaalt een ander punt; de heele ontwikkeling w o r d t beschreven door een curve m die ruimte, zoo dat bij elk tijdstip t een punt van van die curve hoort, m de n luimtecoordmaten van dat punt is de op dat tijdstip heerschende ruimtelijke constellatie volledig veivat Dit als demonstratie van hoe men zich dat mathematisch beschrijfbaar" zou kunnen denken H e t resultaat w o i d t een algeheele geometriseermg van het physische W e zouden met een typeerende uitdrukking van D u b o y s Reymond -*) ook kunnen spieken van ,,astromonische" beschrijving, waarbij we bij astronomisch" denken aan de wijze, w a a r o p de astronomie de bewegingen van haar hemellichamen zuiver geometrisch mag behandelen — O m d a t hier echtei weer de ontwikkeling der natuurkunde smds 1925 haar bekende cntiek heeft gebracht op de klassieeke begrippen plaats en tijd en massadeeltjes, spreken w e maar weer zoo algemeen mogelijk m deze definitie van .volledig mathematisch beschrijfbaar", w a a r het op aankomt is het woordje volledig, deze beschrijving moet volledig zijn, het gaat om de mogelijkheid van een algeheele geometriseermg van het physische zooals bij de , wereldlijn" — D a t deze mogelijkheid er alleen een m-principe hoeft te zijn, spreekt vanzelf, het komt er maar op aan of het zin heeft over zoo'n beschrijving te spreken niet of het ook mogelijk menschenvermogen te boven gaat, dat gaat het stellig' M a a r genoeg over deze zaak en, voorloopig, genoeg over het gedetermineerd in ruimer z m " Bij het determinisme m engeren zm, onze 2e definitie, zien we als nieuw element een causaliteitsprincipe m de g e d a c h t e n g a n g opgenomen D a t zit m die uitdrukking dat het latere ,.voorbeschikt" is , m " het vroegere, dat het logisch voorbeschikt IS m het vroegere beteekent, dat het mt het vroegere volgt, niet maar op het vroegere maar uit het vroegere volgt — overeenkomstig bepaalde regels of natuurwetten blijkbaar —• V e r d e r zij nog even de a a n d a c h t gevestigd op de speciale rol, die de tijd in dit determinisme speelt H e t g a a t hier over vroeger en later H e t vroegere, waaruï^ dan het latere (trouwens evenzeer het nèg-vroegeie') zou volgen, w e r d gedefinieerd als ..het physisch gebeuren gedurende een willekeurig kort tijdsgebiedje", of tijdsmtervalletje In de voorstelling van de wereldlijn zou dit dus zijn een willekeurig kort stukje van de wereldlijn; uit één zoo'n kort stukje zou het heele verloop van die lijn, en daarmee dus van het physisch gebeuren m de toekomst ~ en m het verleden' — volgen, het zou er (met behulp van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen