1941 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 91

79 O n d e r het eerste (m ruimer zin) versta ik dan de volgende o p vatting , Een physisch gebeuren is volledig mathematisch beschrijfbaar" H e t determinisme m engeren zm omschrijf ik aldus ,Heb ik een afgesloten physisch systeem dan is daarm de geheele ontwikkeling van het physisch gebeuren logisch voorbeschikt in het physisch gebeuren gedurende een willekeurig kort tijdsgebiedje" T o t zoover de beide definities Als m 't vervolg een enkele maal het woord determinisme zonder nadere aanduiding gebruikt w o r d t , wordt steeds het strenge determinisme bedoeld — G a a n we deze formuleeringen nu wat nauwkeuriger onder de loupe nemen dan vinden we in de eerste van de twee de term ,,physisch gebeuren Hierover een enkele opmerking Ik kan bij een materieel geheel eenerzijds spreken over de physische situatie op een zeker oogenbhk en anderzijds over de ontwikkeling van die situatie in den tijd In de uitdrukking het physisch gebeuren ' vat ik nu deze twee situatievan-elk-oogenblik en ontwikkelmg-in-den-tijd samen W a t op zijn beurt die term physische situatie betreft die werd door Laplace en Duboys Reymond nader gepreciseerd als m het boven gegeven citaat ( ,alle krachten en de wederzijdsche ligging der deeltjes waaruit de wereld bestaat") doch wij doen dat liever niet meer omdat op dit punt de quantentheorie der stialmg en de golfmechanica ons voorzichtigheid geleerd hebben Deze voorzichtigheid gaat echter nog verder en doet ons bedenken dat ook reeds de onderscheiding, de tegenoverstelling \?an situatie-van-het-oogenblik en ontwikkelingm-den-tijd misschien niet beantwoordt aan de volle physische werkelijkheid waarin deze twee niet te scheiden zelfs niet ten-emde-toe te onderscheiden zijn D a a r o m maar liever de globale term het physisch gebeuren' De andere uitdrukking in de eerste der beide definities n 1 deze ,.mathematisch beschrijfbaar' is eveneens zoo algemeen mogelijk gehouden O p het standpunt der klassieke mechanica en ook nog op dat der relativiteitstheorie zou men deze mathematische beschrijving wel weer nader durven preciseeren, men zou dan bijv spreken van de ruimte-coordinaten van alle massadeeltjes gecombineerd met de tijdcoordmaat tot die 4-dimensionale grafische voorstellingen w a a i v a n vooral de relativiteitstheorie zulk een vruchtbaar gebruik maakt Ook kan men zooals bijv Kohnstamm •) nog deed m zijn verhandeling Over N a t u u r w e t t e n W e t m a t i g h e i d en Determinisme" (1921, dus voor de quantenmechanica) denken aan de z g wereldlijn ' die het heele materieele systeem (m casu het heelal) in een grafische voorstelling beschrijft zooals de plaats van een massadeeltje door 3 coördinaten gegeven is en de plaatsen van twee massadeeltes dus door 2 maal 3 is 6 coördinaten is m t algemeen de heele situatie van een systeem van massadeeltjes bepaald door een groot aantal zeg n, coördinaten, voegen we daarbij als laatste

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen