1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 78

72 Hij is niet iemand, die voor de ,,hoogere" doeloorzaken de ,,lagere" werkoorzaken zal vergeten; hij behoort niet tot die sublieme geesten, die, in hun leunstoel rustig philosopheerend, dieper meenen te schouw e n dan de ploeteraars uit het laboratorium. Neen, de eerbied voor het stoffelijke, óók door God geschapene, zit daarvoor bij hem te diep 1). De scheiding tusschen wetenschap en philosophic is bij hem een arbeidsverdeeling. ,,Het zoeken n a a r doeloorzaken", zegt hij, ,,is niet de eigenlijke taak van den naturalist, wiens werk als z o o d a n i j niet zoozeer is te ontdekken waaróm bepaalde effecten ontstaan, als wel hoè zij ontstaan. Physica heeft het doel te begrijpen hoe de n a tuur een verschijnsel voortbrengt en zoo mogelijk het te imiteeren - ) . Doeloorzaken M a a r hij behoort ook niet tot die misschien ^..,'" .. knappe, maar toch beperkte, geesten, die weten-

iiatuurpmlosophie.

,

.1,

1,

i i l i u -

^ j

schap willen laten opgaan in techniek. Hij weet, da! de w a r e natuuronderzoeker tenslotte de balans van zijn kennis opmaakt en niet kan nalaten zijn resultaten in grooter verband te zien. Z o o gaat het ook nu nog, getuige de vele ,,philosopheerende" w e r ken van bekende physici en astronomen als Planck, Jordan, Jeans en Eddington. Daarom meent Boyle, dat — met alle erkenning van de werkoorzaken •— wij de natuur ook wel eens van de andere zijde mogen beschouwen, vooral als het gaat over de algemeene oorzaken der schepping en niet over den loop der eenmaal gevestigde natuur •*), m.a.v/. vooral als we ons buiten het experiment begeven. ..Het uurwerk is te verklaren uit zijn mechanisme, maar ook uit het doel, dat de horlogemaker h a d " 4 ) . ,,De klok van Straatsburg is geen toeval; dat zij juist die afmetingen heeft, is met een bepaald doel" 5). Hij zegt: ,,Als de pen over het papier gaat, is dit mechanisch te verklaren, maar, dat juist dat geschreven wordt, is rationeele leiding" *'). Boyle heeft het verschil in beschouwingswijze van philosooph en physicus scherp gezien. Hij denkt er niet aan, den menschelijken geest (die immers het heelal omvat!) tot een onderdeel van het menschelijk lichaam, dus tot een uiterst gering onderdeel van het heelal, te maken. Hij denkt er dus ook niet aan dien geest domweg in hel mechanische raderwerk in te schakelen. In dat voorbeeld over het schrijven brengt hij kernachtig tot uitdrukking, dat de causaliteit van den geest een andere is dan die van de stof. Veel onvruchtbaar geredeneer over determinisme zou door deze onderscheiding voorkomen kunnen zijn. W e l had men dan de werkelijkheid waarschijnlijk even') Zooals trouwens bij allen, die de gereformeerde levensbeschouwing in mindere of meerdere mate huldigen. ^) Fin.; IV, 550. •') Fin.; IV, 520. 4) Fin.; IV, 520, 5) Exp. N. Ph.; I, 451. «) Exp. N. Ph.; I, 451.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen