1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 50

44 natuurwerkingen van denzelfden aard dezelfde oorzaken" en regel III : ,,De eigenschappen der lichamen, die niet vatbaar zijn voor versterking of verzwakking, en die toekomen aan alle lichamen, die men aan proefneming kan onderwerpen, moeten beschouwd worden als tot alle lichamen te behooren". Regel II is de analogieredeneering binnen de grenzen van de waarneming; regel III is zelfs een analogieredeneering door extrapolatie buiten de waargenomen feiten. Op grond van deze regels kon hij uitspreken, dat alle lichamen ondoordringbaar zijn en, met nog meer recht, dat zij allen zwaar zijn. Eenige fundeering gaf hij niet; het was de formuleering van een, ook bij de cartesianen aanwezig, geloof aan de strenge wetmatigheid van het natuurgebeuren, een onderstelling, die noodzakelijk was om een mathematische natuurwetenschap op te kunnen bouwen. Maar ,,analogie" is rekbaar; er is analogie, die volkomen gelijksoortigheid insluit, er is ook analogie, die slechts gedeeltelijk is, die slechts opgaat als men zekere verschilpunten elimineert. Musschenbroek wilde daarom de analogieredeneering slechts met uiterste voorzichtigheid toepassen : ,,men moet niet altijd blind vertrouwen op een redeneering, die slechts op analogie gegrond is, want de natuur werkt niet altijd op dezelfde manier in het voortbrengen van overeenkomstige, samengestelde effecten". Toch twijfelt Musschenbroek geen oogenblik aan de constantheid der natuurwetten; daarover koestert hij dezelfde meening als s' Gravesande : als de omstandigheden gelijk zijn, is ook het effect van een oorzaak steeds hetzelfde. Van een eenvoudig effect, de vallende steen b.v., is de oorzaak steeds dezelfde, maar bij een samengesteld effect, b.v. de wind, die uit zeer veel bewegingen samengesteld is, kunnen verschillende oorzaken tot hetzelfde effect leiden. Bij deze opvattingen sloot ook s' Gravesande zich later aan 1^4) Newton, minder voorzichtig, heeft het vermoeden geuit, dat de chemische attracties oorzaak der chemische reac- < ties zijn. Niet omdat men deze direct bewijzen kon, maar omdat men experimenteel reeds zwaartekracht, magnetisme en electriciteit, attractiekrachten dus, kende en ,,de natuur zichzelf conform blijft" (quest. 31). Daarmede was Buffon nog niet tevreden; hij trok de analogie zoo ver door, dat al deze krachten, daar zij immers attractiekrachten zijn, ook van denzelfden aard zijn, dus dezelfde oorzaak, de „zwaarte", hebben. *^*) Brunet, op. cit. p. 88.

; .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen