1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 36

30 in werkelijkheid samengesteld waren. Hij had ingezien, dat het voor de chemische experimenteerkunst onmogelijk is definitief te zeggen : hier hebben we de oerstoffen, de grondslagen van het Zijnde. Hij kon echter den rationalistischen eisch, dat een element volstrekt eenvoudig zijn moet, niet loslaten 99). Lavoisier echter maakt het sensualistisch empirisme van Condillac tot de wijsgeerige basis van zijn wetenschap. Hij gelooft niet in aangeboren ideeën, ,,de sensatie doet de idee ontstaan"; wie zich aan de w e t e n s c h a p wijdt mag volgens hem slechts ideeën hebben, ,,die een onmiddelijk gevolg zijn van een ervaring of een w a a r n e m i n g " loo) Dit standpunt komt op k a r a k teristieke wijze tot uiting in zijn definitie van het begrip element. Condillac h a d gezegd, dat ,,de zintuigen mij niet kunnen ontsluieren wat de dingen in zichzelf zijn, maar slechts de betrekkingen van hen onder elkaar en ten opzichte van mijzelf" ^ o ' ) . Deze tegen alle metaphysica en ontologie gerichte positivistische opvatting vinden w e nu in Lavoisier's definitie terug. O v e r het wezen van het element wil hij niet spreken, w a n t d a t zullen w e nooit k e n n e n '^^^), maar hij noemt een stof elementair als zij zich tegenover óns eenvoudig g e d r a a g t ^03) Niet een stof, die aan een tevoren gestelden eisch van absoluten eenvoud voldoet, is het element; Lavoisier ziet in, d a t men dan met Boyle moet erkennen, dat de ervaring ons nooit met zekerheid de elementen doet kennen, d a a r ze nooit volledig is. N e e n , datgene w a t zich voor onze huidige ervaring als onontleedbaar gedraagt, datgene w a t voor ons eenige kenmiddel, het zintuig, onontleedbaar is, noemen w e element, daarbij in het midden latend of het werkelijk een oerstof is 104)_

^) R. Hooykaas, „Robert Boyle", p. 56. R. Hooykaas, Het begrip element in zijn historisch-wijsgeerige ontwikkeling, Utrecht 1933, p. 201—205. ^'"') A. L. Lavoisier, Traite de chimie, 2me éd. Paris 1793, Discours préliminaire, p. VIII : „la sensation fait naitre 1' i d é é . . . . les idees ne doivent être qu' une consequence, une suite immediate d' une experience ou d' une observation". ^''^) Logique xle Condillac, a 1' usage des élève? des Prj'-tanées et Lycées de la République frangaise, par Noël. Paris XI—1802. T. I, 113. "2) Disc, prélim. (Traite de chimie) pp. XVII—XVIII. agissent a notre égard a la maniere de corps simples". ^''*) Methode de nomenclature etc., p. 17 : ,,Nous nous contenterons de regarder ici comme simples, toutes les substances que nous ne pouvons pas decomposer; tout ce que nous obtenons en dernier résultat par 1' analyse chimique". Traite de chimie, XVII : , toutes les substances que nous n' avons encore pu decomposer par aucun moyen, sont pour nous des élémeniEi".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen