1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 62

56 overtuiging zal het experimenteele wetenschappelijke onderzoek den mensch verlichten en op het juiste inzicht zal de daad der bevrijding wel volgen : „De Engelsche hiërarchie heeft reden om te beven, zelfs voor een luchtpomp of een electriseermachine" i^o). Men is algemeen van opinie, dat de methoden, die het ware inzicht in de natuur gegeven hadden, dit ook zouden doen, als zij toegepast werden op politiek, ethiek of dichtkunst. D ' Alembert zegt, dat nu het ware wereldsysteem eindelijk gekend wordt, ook de andere wetenschappen noodgedwongen een nieuwe gestalte gekregen hebben'191). Maar met welk recht beweerde men dit? Is het apriori waar, dat voor alle wetenschappen dezelfde methode geldt of moet de methode aangepast worden bij het veld van onderzoek? Dat elke wetenschap haar voordeel kan doen met de methoden van de natuurwetenschap, valt niet te betwijfelen, maar voorzichtigheid blijft geboden en we kunnen niet zeggen, dat de 18de eeuw die altijd betracht heeft. Maar is er ook in de 19de eeuw geen neiging geweest om het positivisme uit de natuurwetenschap in de historie over te dragen, verwacht ook Rusland niet alle heil voor het geheele cultureele leven van de natuurwetenschap en de techniek en zijn in Amerika en West-Europa geen bedenkelijke symptomen in dit opzicht waar te nemen? Dit brengt ons tot het derde punt. Men meent: niet alleen zal de menschheid verstandiger, zij zal ook beter worden door de natuurstudie. Diderot plaatst de natuurstudie, die tot waarheid en dus tot deugd leidt, tegenover de ,,études gothiques" : ,,Ja, de bewonderaar, de beminnaar, van de natuur zal altijd, als noodzakelijk gevolg, die 190) Experiments and observations on different kinds of Air, by Joseph Priestley. Londen 1774. Preface. 193) £). Alembert, Mélanges etc. T. IV, p. 4—6 : „La Science de la Nature acquiert de jour en jour de nouvelles richesses; ... .Ie vral Système du Monde a été connu la Physique a change de face. Avec elle presque toutes les autres sciences ont pris une nouvelle forme, et elles Ie devaient en effet 1' invention et 1' usage d' une nouvelle methode de philosopher une certaine elevation d' idees que produit en nous Ie spectacle de 1' Univers; toutes, ces causes ont dü exciter dans les esprits une fermentation vive ". (Elémens de philoi^ophie). Toch is het zelfs D' Alembert te bar geworden : „On abuse des meilleures choses. Cet esprit philosophique, si è la mode aujourd' hui, qui veut tout voir et ne rien supposer, s' est répandu jusque dans les BellesLettres, on pretend même qu' il est nuisible a leur progrèe, et il est difficile de se Ie dissimuler". (Mélanges, Tome I, p. 157; Discours préliminaire de rEncyclopédie).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen