1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 51

45 D e fundeering v a n d e wetmatigheid, de analogie der natuur, die s' G r a v e s a n d e gaf, h a d in Frankrijk grooten invloed, hetzij direct, hetzij door middel van de ,,Encyclopédie", die zijn beschouwingen geheel overnam. Z ó ó groot w a s het overwicht van N e w t o n en zijn school, d a t zelfs Condillac, de theoreticus van het strenge empirisme, hier de deur op een kier gelaten had, zoodat „de redeneering, die van ons is", in tegenstelling tot de feiten, ,,die slechts gegevens der n a t u u r zijn" 155)_ kon binnensluipen. Hij zei : ,,De w a a r n e m i n g en de analogie bepalen de uitgebreidheid van onze kennis, zooals onze oogen en onze teleskopen d e uitgebreidheid van ons gezichtsveld bepalen" i'''^), m.a.w. zooals de teleskoop het waarnemingsbereik van het oog vergroot, vergroot de extrapolatie door analogieredeneering ons waarnemingsgebied. W e zagen reeds, d a t hier gevaar school; het constateeren van een zekere analogie tusschen verschijnselen leidt er gemakkelijk toe om overhaast te besluiten tot gelijkheid van oorzaak. Lavoisier, de trouwe discipel van Condillac, heeft juist door analogieredeneering soms de veilige haven der onmiddellijke ervaring verlaten voor de ongewisse baren der speculaties. Lavoisier heeft groote moeite gehad om in te zien, dat waterstof bij verbranding alleen maar w a t e r oplevert; de verbranding van zwavel, fosfor en koolstof h a d zuren doen ontstaan en nu ,,had de a n a logie er onweerstaanbaar toe geleid te concludeeren, dat verbranding van ontvlambare lucht eveneens een zuur moest voortbrengen" i57). D e analogieredeneering w a s dus zijn gids geweest bij het experimenteele werk en hij h a d met moeite zijn vooroordeel losgelaten en de ervaring zelf aan het w o o r d doen komen. Zijn analysemethode bij opstelling van de elemententabel is dan ook niet zoo empiristisch als zijn definitie wel zou doen vermoeden. Hij past een analogieredeneering, die inhaerent w a s aan het systeem van Stahl, ,,gelijke eigenschappen zijn te danken aan gelijke bestanddeelen", herhaaldelijk toe. D a a r d o o r geleid beschouwt hij zoutzuur als een oxyde van het hypothetische element „murium" en 155) Disc, prélim. X. 15") Logique, I, 114 : „En un mot, 1' observation et 1' analogie déterminent 1' étendue de nos connaissances coinme nos yeux et nos telescopes déterminent 1' etendue de notre vue". Ook Logique II, 88. ^•''') Oeuvres II, 334 (Mém. 1783) : , 1' analogie m' avait porté invlnciblement a conclure quo la combustion de 1' air inflammable devait égale_ ment produlre un acide".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen