1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 58

52 wezens op te vatten en de levende wezens, zelfs den mensch, als machines te beschouwen; zij heeft Buffon er toe gebracht het organische met het anorganische en het anorganische met het organische te verklaren. De analogieredeneering, steeds minder analogie en meer redeneering wordend, is een gevaarlijk werktuig in de handen der systeemgeesten, die de werkelijkheid beschouwen door een gekleurden bril en overal eenheid, analogie met een aangenomen oerbeginsel willen ontdekken. W e moeten echter erkennen, dat Lavoisier's analogieredeneeringen binnen de perken .van een redelijke verwachting liggen en ver verwijderd zijn van de stoutmoedige, soms absurde, speculaties van Buffon, Lamarck en Lamettrie. W e kunnen tenminste met Lavoisier's beginselen Lavoisier zuiveren, zooals Davy deed, toen hij het ,,muriumoxyd", daar het een onontlede stof was, als ,,chloor" in de elemententabel plaatste. Hij overtrof Lavoisier in voorzichtigheid en verklaarde : ,,Het vervangen van de feiten door analogie is de vloek der chemische philosophic", hoewel hij er aan toevoegde, dat ,,het rechtmatig gebruik der analogie is, de feiten samen te binden en ons een gids naar nieuwe experimenten te zijn" 186) _ Terugblik.

Zien we nu terug op de 18de-eeuwsche natuurwetenschap en haar plaats in de cultuur van haar tijd, dan valt onmiddellijk op, dat deze natuurwetenschap een voortzetting is van die van het einde der 17de eeuw. Dat blijkt uit de drie hoofdstroomingen, die we waarnamen; zij ontwikkelt de idealen van een Newton (1687) in een mathematisch-empiristische physica (Boerhaave, s' Gravesande enz.) en die van een Boyle en een Locke (1690) in een beschrijvende, klassificeerende wetenschap (Rome, Lavoisier), maar zij heeft zich, vooral in Frankrijk, hèt land van het klassicisme, niet kunnen bevrijden van het rationalisme (Buffon, Lamarck). ,,De geest van de 18de eeuw, voorzoover zij wortelt in de 17de, is in wezen rationalistisch en bij minnelijke schikking empiristisch" 187) _ Djt geldt ook voor de natuurwetenschap. De vooral uit 1^8) Journal of science and the arts. 1817. vol. I, p. 288 : „The substitution of analogy for fact is the bane of chemical philosophy, the legitimate use of analogy is to connect facts together, and to guide to new experiments". " 18') Hazard, op. cit. T. 11, p. 8 : „1' esprit du XVIIIe i^iècle tel qu' il prend ses racines dans le XVIIe siècle, est rationaliste par essence, et empiriste par transaction".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen