1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 41

35 ervan te beschuldigen door den „systeemgeest" bezield te zijn en door willekeurige hypothesen den vooruitgang van de wetenschap te remmen 123) Buffon (1707—1788) belijdt in het begin van zijn „Natuurlijke Historie" zijn empiristische overtuiging en trekt d a a r te velde tegen den ,,esprit de système", die valsche analogieën ziet, die niet in de natuur, maar slechts in den menschelijken geest zelf aanwezig zijn 124)_ H e t werk d a n k t e zijn populariteit grootendeels aan den ,,verheven" klassieken stijl; de kritiek oordeelde echter, dat d e exactheid aan de verhevenheid opgeofferd w e r d en, w a t ernstiger was, dat de systeemgeest er binnen geslopen w a s . Buffon kon niet nalaten zijn neiging tot een grootsche synthese den vrijen teugel te laten; de eerzucht, die hij in anderen veroordeelde, h a d ook hem in haar greep. N a a r zijn aanleg behoorde hij in een vorige periode (huis, een valsch systeem, dat ontdekkingen onderling verbindt, heeft voor hem meer aantrekkelijkheid dan losse broks|tukken empirische kennis. Hij komt reeds spoedig in conflict met zijn eigen uitspraken : als doel van de feitenverzameling ziet hij ,,des vues générales" 125) Hij verklaart het ontstaan van de aardkorst, d.w.z. hij vult, n a a r het oordeel der tijdgenooten, het stilzwijgen der feiten aan en het beste bewijs daarvoor is, dat hij twee onderling tegenstrijdige ,,romans de la n a t u r e " gegeven heeft 126)^ QJJI dezelfde onbekende geschiedenis der natuur te vervangen. Hij ,.verklaart" het leven door ,,molecules "'*) op cit. I, 7, 178. ^^^) Buffon, Histoire naturelle. Tome I, Paris 1749. Premier discours, p. 10 : ,,Le moule commun de toutes ces choses si dissemblables entr' elles est moins dans la Nature que dans 1' es,prit étroit de ceux qui 1' ont mal connue, et qui savent aussi peu juger de la force d' une vérité, que des justes limites d' une analogie comparée....; n' est-ce pas porter dans la réalité des ouvrages du Créateur, les abstractions de notre es,prit borné, et ne lui accorder, pour ainsi dire, qu' autant d' idees que nous en avons? . . . . o n batit des systèmes sur des faits incertains, dont 1' examen n' a jamais été fait, et qui ne servent qu' a montrer Ie penchant qu' ont les hommes a vouloir trouver de la ressemblance dans les objets les plus différens, de la régularité oü il ne règne que de la variété, et de 1' ordre dans les choses qu' ils n' apergoivent que confusément". p. 11 : „ tout ce qui nous est pois,sible, c' est d' apercevoir quelques effets particuliers". P. 61 : „ C est ici Ie point Ie plus délicat et Ie plus important de 1' étude des Sciences : savoir bien distinguer ce qu' il y a de reel dans un sujet, de ce que nous y mettons d' arbitraire ". •') Hisl. nat. T. 1, p. 51 : ,,il faut des vues générales un raisonne'"ent formé plus encore par la reflexion que par 1' étude". ,„„ ') Theorie de la terre, Hi6,t. nat. I, p, 65 (1749); Époques de la nature

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen