1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 34

28

/

gaven bovendien aan de welgestelden gelegenheid hun verzamelwoede bot te vieren, terwijl als derde factor er nog bij kwam, dat de beschrijving der natuur aan de gevoelige zielen uit de sentimenteele periode na 1760 meer gelegenheid tot uiting gaf dan de koude formules van Newton of Laplace. Vanzelfsprekend ging nu echter de physica zich aanpassen en ook daar treffen we steeds meer het type van natuurvorsch^rs, die een eenvoudige verzameling van experimenten geven en er op uit zijn steeds nieuwe toestellen te bedenken om hetzelfde verschijnsel op andere wijze op te wekken ^5) of zelfs om ,,physische speelgoederen" te vervaardigen voor de ,,kabinetten", de collecties van natuurkundige apparaten. De physici, die hun wetenschap populariseerden, zorgden er wel voor geen algebra of meetkunde in hun verhandelingen te laten insluipen, maar eenvoudige en duidelijke beschrijvingen te geven van hun experimenten ,,a la portee de tout Ie monde". Maar de vertegenwoordigers der zuiver experimenteele wetenschap hadden nog een andere reden om de wiskunde naar den achtergrond te schuiven. Dat was de vrees voor de ,,systeemgeest" : op een smalle basis van feiten werden soms zulke ingewikkelde wiskundige deducties gebouwd, dat het contact met het experiment verloren ging. Daarom is volgens Nollet het voordeel van het weglaten van berekeningen niet alleen, dat zijn werk daardoor toegankelijker wordt, maar ook, dat men daardoor het gevaar ontloopt om te vergeten wat de berekening dankt aan de waarneming ^^). Hij denkt daarbij waarschijnlijk aan het werk van Bernoulli, Euler en Lagrange, dat door zijn sterk mathematisch karakter den indruk kon wekken, dat de wiskunde alléén in staat is de natuurkunde te ontwikkelen. Trouwens d' Alembert, die toch geheel theoreticus was, zag het gevaar, al was het dan uit een iets anderen gezichtshoek ; sommige wiskundigen kiezen volgens hem hun hypothesen zóó, dat vooral de berekening er gemakkelijk op toegepast kan worden, „de rekengeest, die den systeemgeest verjaagd heeft, regeert misschien

85) Polinière, ibid. : „Et d' ailleurs ces differentes experiences sur un même sujet, nous, Ie font regarder par autant de faces differentes, et nous en procurent une connaissance plus parfaite". ^^) Nollet, Legons de physique experimentale I, Paris 1743, p. 17.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen