Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 29

a de bestudeering Van wisselwerkingsproccssên tusschen deze deeltjes veroorloven. Dit alles bijeengenomen maakt, dat de geschiedenis der physica in het eerste kwart der twintigste eeuw als een voortdurende opeenvolging, aaneenrijging en onderlinge verbinding van experimenteele bewijzen voor de juistheid der atoomhypothese kan worden gekenschetst. Ostwald heeft zich tegenover deze bewijzen reeds in 1908 gewonnen gegeven •>^). Mach echter heeft tot op het laatst in zijn afwijzing volhard ''•'). Dit is, wanneer men zijn sensualistisch standpunt in het oog houdt, ook volkomen te begrijpen en te respecteeren. Het spreekt toch vanzelf, dat, als eenmaal dit standpunt is ingenomen, ook de allerevidentste bruikbaarheid der atoomhypothese geen zweem van bewijs voor de realiteit der atomen inhoudt. Maar wel vraagt men zich af, of Mach bij dezen stand van zaken in de physica, niet aan zijn principe der denkeconomie reden had moeten ontleenen om zijn sensualistisch uitgangspunt te verlaten en zijn strijd tegen de realiteit der atomen op te geven. De hardnekkigheid, waarmede hij dit heeft geweigerd, bewijst wel, dat hij aan zijn philosophic toch sterker gehecht was, dan zijn herhaalde bewering geen philosoof te willen zijn zou doen vermoeden. Nu waarschuwt echter Jordan er voor niet te haastig te besluiten, dat Mach, voor wat betreft de afwijzing der atoomhypothese, door de moderne physica in het ongelijk is gesteld. W a n t in de jongste geschiedenis der atoomphysica krijgt, volgens Jordan, het positivisme toch weer gelijk. Het is toch in de laatste jaren noodzakelijk gebleken het aanschouwelijk atoommodel prijs te geven. Op grond van on twijfelachtige experimenten moet èn aan straling èn aan materie een tweeslachtig karakter worden toegeschreven. Bij bepaalde proeven past het beeld der ,,deeltjes", bij bepaalde andere dat der ,,golven". De begrippen ,,deeltje" en ,,golf" zijn beide aan de macroscopische ervaring ontleend, en zijn daarin tegenstrijdig en elkaar wederzijds uitsluitend. Met betrekking tot het microscopisch gebeuren moeten ze daarentegen als elkaar aanvullend, als complementair worden gezien. Eerst door en in de waarneming, die altijd op een bepaalde wijze in het gebeuren ingrijpt, treedt óf het deeltjeskarakter öf het golfkarakter naar voren. Een objectieve, van de waarneming onafhankelijke, adequate karakteriseering van de elementaire eenheden en van de relaties daartusschen is met behulp van onze aan de macroscopische ervaring ontleende begrippen niet mogelijk. Desondanks beschikt de moderne physica in golfmechanica en quantenmechanica over het wiskundig apparaat, waarmede deze relaties kunnen worden uitgedrukt. Terwijl echter in de macrophysica de physische begripsvorming aan de wiskundige symboliseering voorafging, moesten in de micro-physica de physische begrippen eerst aan de hand van het mathematisch formalisme worden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen