Een keerpunt in de voorgeschiedenis der Vrije Universiteit - pagina 7

De geschiedschrijver, voorzover hij zich niet met de allernieuwste historie bezig houdt, heeft bij zijn poging om het verleden te verstaan een voorsprong op degenen, voor wie dat verleden praesens was. Wat de tijdgenoot, die zich rekenschap tracht te geven van de eigen situatie, volstrekt verborgen blijft, is de beschouwer-achteraf bekend: hij weet hoe het verder gegaan is. Wanneer hij, om één voorbeeld uit duizend te kiezen, het ontstaan van de eerste wereldoorlog beschrijft, ziet hij de moord te Serajewo met andere ogen dan de lezers van de ochtendbladen van 29 juni 1914. Voor hen was deze aanslag er een, zoals er in de oimiiddellijk voorafgegane jaren meer waren voorgevallen en zonder ingrijpende gevolgen gepasseerd. Wij echter weten, dat dit attentaat de aanleiding is geweest tot het ontstaan van een kettingreactie, die resulteerde in een bloedig wereldconflict. De bekendheid met wat er gevolgd is voegt een gewichtig element toe aan ons perspectief op het verleden. Zij stelt ons in staat de draagwijdte vast te stellen van historische gebeurtenissen op een wijze, die op het moment zelf rüet mogelijk was. Dit is een voordeel, ongetwijfeld. Maar er dreigt hier een gevaar. We dienen namelijk duchtig op onze hoede te zijn om niet bij de reconstructiearbeid al te zware nadruk te leggen op die factoren, die historisch werkzaam zijn gebleken, met verwaarlozing van de andere, die potentieel toch ook aanwezig waren ^). Dit gevaar wordt vergroot doordat wij onwillekeurig geneigd zijn, juist ook op grond van onze wetenschap omtrent het vervolg, een dwingende samenhang aan te nemen tussen wat vooraf ging en wat later gebeurde. Dat het zó geschiedde verleidt gemakkeHjk tot de conclusie dat het zo geschieden moest. In haar grove gedaante van een consequent determinisme is deze vereenvoudiging van een gecompliceerde en onoverzichtelijke realiteit hcht herkenbaar, maar in subtieler vorm is de suggestie, die van haar uitgaat, soms moeilijk te weerstaan. Zij komt nu eenmaal tegemoet aan de begrijpelijke en ook legitieme behoefte, de opeenvolging

1) Vgl. J. C. Boogman, Vaderlandse geschiedenis (na de middeleeuwen) in historisch perspectief, 1959, blz. 4 vlg.

5

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen