De plaats van den middenstand in het maatschappelijk leven

IV (Slot).

Een tweede argument voor ~die bestendiging van den middenstand ligt vooï mij' ip deze onlooohenbare feiten, dat, ondanks den druk van boven en van beneden, deze stand zich hééft wteten te hanidhaven, en in den laatsten tijÖ tot herleving is gekomen. Hoewel van verschillende kanten gepredikt en geptopageerd is, dat de middenstand oneconomisch en duur en nadeelig is, zag geen coöperatie zich in staat dezen „nadeeligen" factor uit het maatschappelijk leven te veTwijderen, en het is er verre en zeer verre vandaan dat dö winkelstan'd zijn plaats heeft moeten inruimen voor de overhteid'sdistributie.

Hier is de natuur steirker dan de leter.

De klein-inidustrie gaat weer vetel mteer bloeien.

In de Langstraat b.v. schijint er vooï de kleinschoenmakerij een nieuwe periodje vam ontwikkeling te zijn aangebroken, en de statistieken van vroegere jafen bevestigen diez» ervaring. „In België b.v. is tusscheni de béide tellingen van 1846 en 1896 de bevolking vermeerdeïld met 50 pet. In dienzelfden tijd waren toegetiomen dé kleermadé'schÓenmaËërs--mét 37 'pet? , "de baSlcérë'''met 62 pet., de schilders m'et '1, 09 pet., het getal der schrijnwerkers alleen was afgenomen met 8 p; ct". (¹)

Maar, zal deze en gene zeggen, onder die vele nieuw-op, gekomén winkeliers en klein-industrieelen zijn tal van kleine neringdoenden, die den middenstand niets dan schade berokkenen, en moeten we nu over de vermeerdering van die kleine winkeltjes en zaakjes ons verblijden? Is er niet v'eel meer reden om met den heer Smeenlt tegen 'idat teveel aan middenstanders te ageeren, en derhalve den groei van dezen stand met eenige iDézorgdheid gade te slaan?

Laat ik, wat die kleine winkeltjes betreft, eerst mogen opmerken, dat zij, zooals ik ook reeds eerder zeide, een groot gevaar k'minon opleveren, doch daarmee mag over alle kleine zaken niet de staf worden gebroken. Mr. de Wilde heeft op' hetTwedde Christelijk-Sociaal Congres terecht op'gemferkt, idat, wat de 4500 sigarenwinkéliers in Hamburg betreft, het vaak zoo is, dat naast het verkoopen van sigaren binnen-of buitenshuis allerlei productieve axbeiid verricht wordt, en in liet bakkersbedrijf de broodbezorging in-sterke mate p'roductief is, daar elke bakkei" zijn eigen klanten bedient. (2).

Er is echter nog iets, waarop' ik' wijzen moet. Ons past tegenover de kleine winkeltjes groofce voorzichtigheid in ons oordeel of veroordeel, want hoevéél groote zaken zijn niet uit heele kleine bedrijfjes voortgekomen. Als ik b.v. denk aan de zeepfabrieken van Pleines en aan tal van groote winkels, heb ik geen moed den zeer-kleinen winkelstand als schadelijk te brandmerken, en wij loopen ook gevaar om hierin het bestel Gods voorbij te zien. Hij verhoort de vierde bede om ons dagelijksch brood dikwerf door middel van zulke kleine zaakjes, en als Hij Üaarin in nood uitkomst of in de vervulling der tijdelijke behoeften antwoord op waarachtig vi-agen geeft, mogen wij', 'terwille van het geheel, dit indiividueel belang niét op zij' schuiven.

In dit laatste schuilt zooveel Kv/aad.

In al het ijveren tegen den middenstan'd om d-ier productie en der gemeenschap wille, ligt dit gevaar dat men het. individueel welzijn opoËert aan 'de sociale 'welvaart, , eh de persoonlijkheid prijs geèfl; voor de gemeenschap'. En dat standpunt moeien wiJ! als Christenen verwerpen. Zeker wij WensChén voor het algemeen belang te; ijveren, en zijn wars van alle indiviï/ualisme, maar wij mogen nooit meedoen aan dat streven dat, in socialistische lijn, niet vraa, gt om het dagelijksch brood van 'den enkeling, maar het z.g: .n. heil der" massa.

Een laatste argument voor he!; behoud van den middenstand' is vain ethischen aard. De bestendiging' van de klein-industrie en den winkelstand is ook van het grootste belang om de positie', welke izij in het maatschappelijk geheel innemen. Zij vormen daarin een moeilijk te missen steunpilaar. Dr. Kuyper heeft den middenstand de ruggegraat der maatschappij' genoemd, en deze lofr^e is verre van overdrijving. „Een stand mét een middelmatig, Sruim inkomen en een passende onafhankelijkheid is van onmisbaar belang voor het geheele maatschapïpepelijk leven", (3) en wij ervaren het op terkelijk! en politiek terrein, dat de Teem onzer geméenfen, en de kém van onze gelederen grootendeels gevormd wordt door den middenstaJnd.

Niet dat andere kringen tot de periphérie behooreh.

Niet dat de aristocratie en de arbé.iders minder goed zouden zijn, doch. wanneer ik dé reien onzer kerkeraa'ds-en bestuursleden overzie, ^oe ik deze ervaring op, dat de meesten hunner tot den middenstand behooren of daaruit voortkomen. Nu kan het zijn, dat hier en daar b.v. de arbeiders stelselmatig uit deze colleges buiLengesloten zijn, en dan moet daarin ten spoedigste verandering komen, want wee ons, indien wij het stands vers clhil in kerkeraden en besturen laten domineerai, ïnaa; r dit neemt niet weg, dal; wie eerlijk en onbevangen zich van de werkelijkheid rekenschap! geeft, moet erkennen dat onze kracht voornamelijk school in de kleyne luyden van den middenstand.

Doch er is meer.

Wij kunnen den middenstand ook niet missen om 'deze 'ethisclhé sociale wetjgeving, dat de partijen dan veel te scherp tégenover elkander komen te staan. Wordt de winkelsLand en de klein-industrie, al is het dan langzamerhaind teruggedrongen, dan zal de maatschappij belialve enkele kleine groepen, bestaan uit het grootkapitaal aan de eene en de arbeidersklasse aan de andere zijde, en het maatschappelijk leven wordt nog meer een tooneel van .hevigen strijd. Dé botsingen zullen zich dan vermenigvuldigen. Allerlei conflicten zullen zich openbaren. De klassen-worsteling zal dan in alle scherpte aan het licht treden. Het wordt daai een strijd op' leven en dood, wie de overhand zal behouden, de kapitaal-machtige groot-industrie en h'andels'sta'nd of de kapitaal-looze volksklasse, en date wacht ons een toekomst, waarin wij' óf overgeleVer'd zijn aan de tyrannie van het groot-kapitaal, pt aan de overheerschii^ yan coöperatie of staatsbemöeiïng.

Geen van beiden b^éeren wij.

Wij kunnen ze beide missen.

Eu (laarom: „La société ue doifc pas ètre construe© de deux grandes caté-gories: riches et pauvres. Cette opposition est pleine de dangere. Il faut, que la pyramide reste sur ses pledis, en pour cela elle doit" comprendre une classö moyenne solide. On doit d'ailleurs lui recoiunaitre de vigouieuses qualité's sociales; \k s, ont des forceis indépendantes, autonomes, libreSj sans lesquelles il n'y p^s 'd' état social staljle et prospère". (*).

Deze aanhaling hreingt mij tot mijn laalste punt. De middenstand dient ooK te Avorden IVestendigd, om de geestelijke en zedelijke eigenschappen, die in deze klasse tot openbaring komen. Zeker, ook hij kent haar fouten ön ik heb' over zijn gebreken niet gezwegen, maar zijii goede kwaliteiten moeLen evenzeer erk& nd, en een der eerste uitnemendie eigenschappeo. is wel die der persoonlijke geestelijke kracht. Die kracht, welke God in den meïisch heeft gelegd, ontplooit zich bet schoonst in do^n middenstand, want hij werkt noeli met de dommekracht van het kapitaal, noch als staatsbedrijf, v^aarin het particulier initiatief zooveel scii'ade lijdt, en de eene helft der bevolking tot ambtenaren gemaakt wordt.

Hier komt de persoonlijkheid meer tot haar i-echt. Hier ontwikkelen zich allerlei persooïilijke deugden van loewijdiïig en volharding, die in den vaak moeilijken strijd om het bestaan, en in do voortdurende actie om zich staande te houden, meer dan elders aan den dag treden. Denkt slechts aan do t^iaihcid van wil en de energie van doorzettingsvermogen; aan de zuinigheid en ijver, aan de wilskracht en persoonlijke opoffering, aan het doorzicht in; zaken en da keimis van nieaischfen en waren, die bij den middenstand' gevonden worden, en al deze eigenschappen, di© in h^et particulier bedrijf het meest tot haar recht komen, worpen voor het economisch© leven de rijkste vruchten af. Dezen factor mogen wij niet voorbijzien.

Hierin ligt eeai moreele waardij voor onze samenleving, die ons hooger en veel liooger moet gaan, dan raikele materieele voordeelen, en het zou voor het ^sociale leven vaii oailjerekenbaar nadeel zijn, indien deze kostelijke goestelijke schatten gemist werden.

Tegen déze aderlating ziyn vn] niet bestand. Voor alles heeft do maatschappij van tegenwoordig geestelijke versterking noodig, en do ethisclile verheffing mcwt den voorrang hebben boven alles wat stoffelijk' voordeel biedt. En als wij dan zien dat wij, met inkrimping of afschaffing van eon gewichtige klasse in onze samenleviüig, aan dio zedfelijke versterking ongetwijfeld te kort zullen doen, (ik druk mi| met opzet zoo voorzichtig mogelijk' uit), mogen wij' er niet aan denken, al schijnt het economisch productiever, aan deze afbraak: onzen steun iie verloenen.

Uit dit alles isl de conclusie niet moeilijk.

Al begeoren wi| allerminst den middenstand kunstmatig in het leven, te houden, is er voor dezon stand in het maatsohappelijk leven zeer zeker plaats, en noch uit economisch, noch uit ^'edelijk standpunt is zijn verdwijning gebodiai. Maar dan is het ook dure roeping van da middenstanders om alle ki'achten in te spannen tot bewaring en veïsterking hunner positie, en "niet het minst hebben zij; die zich in het sociale leven door de beginselen van Gods Woord laten leiden, een gew'ïchtige taak.

Hoe zij die taak volbrengen kunnen?

Alleen wanneer onze middenstanders beginnen met persoonlijk', ieder in z'n bedrijf en zaak, in z'n beroep en arbeid, belijdenis en leven metelkaaï in overeenstemming te brengen, en voorts zich organiseeren in hun vereoniging, die naar mijh meening niet anders kaai zijn dan een principieele organisatie, (k wil op dit punt thaais niet verder ingaan, omdat dit ondenverp op ziclrzolf alle Ijelangstelling waard is, doch dit eeno wil ik ervan zeggen, dat in een tijd als we thans beleven, waarin het sociale leven door de materiixle jacht behoerscht wordt, het zoo noodig is, dat in iedere organisatie het geestelijk element, als uitgangspunt van heel ons streven, op den voorgrond wordt geplaatst, ai die noodzaak drijft onze middenstanders als vanzelf in eig-en christelijke vereeniglngon.

Mits zij niet eenzelvig wordear.

Mits zij niet 'meenen, dat zij alleen de maalsehappij vormen.

Mits zij ook vasthouden aan hel algemeen belang, en wanneer zij' de eischien der gemeensoliap niet uitliet oog verLiozen, en bovenal hun zaken drijven als yoor Gods aangezicht, zal hun ijveren voor eigen stand niet schadelijk maar zegenend werken voor heel hot sociale leven.

Ook hierin is de godzaligheid tot alle dingen nut. Zij heeft ook een belofte voor dit leven.

En die .belofte wordt vervulling, wanneer wij ais Christenen onze roeping tegparover don Heoro en elkander verstaan en getrouw zijn, en in al ons gedragen, ook op hot meest-materieele terrein, Zijn koninkrijk en gerechtigheid zoeken.

¹) Aengenent t. a. p. p. 84.

²) Proces Verbaal p. 116.

³) Aengenent t. a. p. p. 290.

4) Dit citaat van Branils, aangeliaald door Aengaient t. a. p. j). 290, Iiudt TOrtaali aldus: De maatschappij moet niet bestaan uit twee groote Iclassen: ryken en armen. Deze tegenstelling is vol gevareA. De pyramide moet op Iiaar voetstuk blijven, en daarom moet zij ook een soliden middenstand be^ vatten. Bovejidien moet men hem dajikbaai-^ zijn voor krachtige sociale deugden; daai' zija onafliankeliikej zelfstandige, \Tije lirachteji, zonder welke er geen stevige en voorspoedige sociale striat is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen