Onze tijdrekening.

III.

Wij hebben de vorige maal gezien, dat, weliswaar in theorie, de Romeinsche kalenderregeling tamelijk goed was, maar dat er in de praktijk door verschillende oorzaken, o.a. "haar gecompliceerd karakter, niet veel van terecht kwam.

Op den duur werd de verwarring zoo groot, dat de maanden van seizoenen veranderd waren, dat feesten, die bedoeld waren als zomerfeesten, in heel andere jaargetijden vielen.

Julius Caesar zag geen andere oplossing, dan voor goed te breken met de schrikkelmaanden van

het vorige systeem. Op raad van Sosigenes, een l> eroemd Alexandrijnsch astronoom, besloot hij het zonnejaar te stellen op 365 dagen en 6 uren, d.w.z. drie achtereenvolgende jaren van elk 365 dagen en dan een schrikkeljaar van 366 dagen, dus zooals wij het thans nog hebben. Met dit verschil, dat Caesar de schrikkeldag inlascht© tusschen 23 en 24 Februari.

Het jaar, waarin Caesar de noodige wijzigingen aanbracht om de tijdrekening in orde te brengen, het jaar 46 v. Chr., staat in de geschiedenis bekend als „annus confusionis", het jaar der verwarring. Om het jaar 45 v. Chr. op tijd te laten beginnen, moest het voorafgaande jaar (46 v. Chr.), dat reeds de extra-maand Mercedonius had gekregen, nog verlengd worden met ingelaschte maanden tusschen November en December, die samen 67 dagen telden, zoodat het heele jaar 445 dagen kreeg (verdeeld over 15 maanden). Het jaar 45 V. Chr. was nu zóó geregeld, dat 1 Jan. begon met de eerste nieuwe maan na het Wintersolstitium van het jaar 46 v. Chr. (Het Wintersolstitium is het moment, waarop in December de zon haar laagste stand bereikt, dus omstreeks 21 December.)

Deze tijdrekening, die van toen af gevolgd werd, staat bekend als de Juliaansche tijdrekening of ook wel als de Juliaansche stijl en is tot in deze eeuw (ik meen tot plm. 1918) nog in Rusland in gebruik geweest en wordt thans nog gebruikt (voor zoover mij bekend) in de Grieksch-Katholieke kerkelijke kalender.

Na Caesars dood (de maand Quintilis van het Romeinsche jaar, werd ter zijner eere in Julius omgedoopt) dreigde er weer verwarring te ontstaan, maar Augustus bracht in 4 n. Chr. de zaak definitief in orde (en veranderde Sextilis, de zesde maand van het vroegere Romeinscbe jaar, In Augustus).

ïoch haperde er ergens iets. Ten tijde van het concilie van Nicea, in 325 n. Chr., viel het begin der Lente niet meer op 24 maar op 21 Maart, was dus in den tijd van 45 - f-325 ^ 370 jaren ongeveer 3 dagen vervroegd. Klaarblijkelijk was dus het Juliaansche jaar van 365y4 dag iets te lang.

Nadere bestudeering van de hemelverschijnselen heeft ons geleerd, dat de lengte van een jaar gesteld moet worden op ongeveer 365 dagen 5 uur 48 min. 46 sec, zoodat het Juliaansche jaar 11 min. 14 seconden te lang is. Dit is een klein bedrag, maar het hoopt zich op in den loop der eeuwen en is ongeveer 3 dagen in 400 jaar.

Omstreeks de 15d6 en 16d© eeuw begon het op te vallen, dat de Lente zoo vroeg begon en verschillende plannen werden al gemaakt o.a. in 1474 door Regiomontanus op last van Sixtus II, om het euvel te verhelpen. Voodoopig kwam er echter niets van. Eerst ruim 100 jaren later werd door paus Gregorius XIII een commissie benoemd, om de kwestie te bestudeeren en een betere regeling voor te stellen. In 1582 kwam deze tot stand, terwijl bovendien de aanvang der Lente wederom gesteld wertl als ten tijde van Nicea's concilie, dus op 21 Maart. Daar in 1582 de Lente begonnen was op 11 Maart, moesten er dus 10 dagen vervallen. Dit gebeurde in October 1582. Na Donderdag 4 October telde men onmiddellijk Vrijdag 15 October enz.

Om te vermijden, dat in de toekomst weer wanorde zou ontstaan, schreef Gregorius voor om af en toe eens een schrikkeljaar te degradeeren tot een gewoon jaar; immers de fout school in een. te groot aantal van zulke buitengewone jaren. Besloten werd dat, in de toekomst van de eeuwjaren, dié slechts schrikkeljaren zonden zijn, die door 400 deelbaar waren. Dus 1600, 2000, 2400 enz. zijn schrikkeljaren, 1700, 1800, 1900 enz. daarentegen gewone jaren. Deze nieuwe tijdrekening staat bekend als de Gregoriaansche of Nieuwe Stijl. In onze eeuw is het verschil tusschen de beide Stijlen reeds opgeklommen tot 13 dagen (10 dagen sedert 1582 plus 3 dagen afkomstig van 1700, 1800 en 1900), zoodat bijv. 25 Febr. 1932 Gregodaansch overeenkomt met 12 Febr. 1932 Juliaansch.

In de Roomsche landen werd deze regeling terstond ingevoerd. In verschi'lende andere landen, Protestantsche en Grieksch-Katholieke echter niet. Zoo besloot in Engeland het Parlement in 1751, dat er in September 1752 een elftal dagen zouden vervallen, een besluit, dat in Engeland aanleiding heeft gegeven tot verschillende relletjes, waarbij enkele menschen gedood werden. Het gepeupel liep te hoop onder den kreet van „Geef ons onze 14 dagen terug", daar men meende van 14 dagen beroofd te zijn, vooral wat loonen en interesten van kapitalen betrof.

Behalve, dat er verschillen bestaan in beide Stijlen in de gewone dagtelling, komen deze ook tot uiting in de viering van verschillend© kerkelijke feesten, zoowel bij de „vaste" feestdagen (die op vaste data vallen), als bij de „bewegelijk©", zoo-als Paschen, Pinksteren, enz.

J. M. SMORENBERG.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen