UIT HET POLITIEKE EN SOCIALE LEVEN

Het Duitsche Nationaal-socialisme.

IX.

De Kerk onder bet Hakenkruis. (I)

De Kerkstrijd. (I.) .. . i •'-l';

„la meinem Reiche kann jeder nach seiner Fassom sehg werden." i)

Deze bekende woorden van den grooten keurvorst zijn door 'de nationaal-sociahsüsche leiders in Duitschland meer dan leens aangeliaald en overgenomen als woorden, die ook van toepassing zonden zijn op den naüonaal-socialistischen staat. Men bedoelde volgens zijn zeggen daarmee dan dit, dat de staat zich niet bemoeit met kerkelijke zaken. Herhaaldelijk is dat, zoowel voordat men de macht had, als ook na dien door Hitler zelf en door zijn medeleiders uitgesproken. 2)

Er waren er velenj 'die van te voi«n eenige vrees hadden, dat het nationaal-socialisme met zijn ©enheidswaan en ©enheidsstreven, wanneer' het de macht eens zou hebben geki-egen, ook in het leven der kerk ingrijpen zou.

Daartegenover werd steeds plechtig verzekerd, dat men dat niet zou doen. De Kerk kon er op rekenen, dat ze volkomen vrij zou bUjven, zoo ze zich maar niet bemoeide met politieke zaken.

HET NATIONAAL-SOCIALISME HEEFT DEZE BELOFTE NIET GEHOUDEN.

En het maakt wel een heel zonderlingen indruk, dat men na liet breken van zulk een toezegging zoo officieel als liet maar kan, telkens weer hoort verklaren, dat de partij zich niet met de kerk bemoeit en die geheel vrij laat in haar bewegitig.

Die inbreuk op de rechten der kerk is al heel spoedig gekomen.

Hiet instellen van kerkelijke commissarissen in de 'lauden door de rijksregeering is een rechtstreeks ingrijpen geweest in de organisatie der kerk. Had men de kerk vrij willen laten, dan had de regeering zooiets ook niet moeten doen, en door middel van deze functionarissen de kerken de verkiezing van nieuwe kerkeraden en beheerscoll^es opleggen.

De tactiek van deze handeling was duidelijk. Men wilde, dat er ook op kerkelijk gebied een soort ©enbeid komen zou, zooals men die in den staat had weten tot stand te brengen. Veel nationaal-socialisten hebben als doel: 'Eén volk, één staat, en in dien staat één nationale kerk boven geloofsverdeeldheid. W^ant de geloofsverdeeldheid is Hitler een doom in het oog. 5)

Men zag echter heel goed in, dat men in de protestantsche kerken zijn doel van eenheid niet bereiken zou met de bestaande autoriteiten, en daarom mo^esten die opgeruimd worden, en dan zou de zaak door nieuwe autoriteiten van nationaainsocialistisch 'beginsel even voor elkaar gemaakt worden.

Van zooveel belang werd dat geacht, dat Hitler persoonlijk aan den vooravond van die opgelegde kerkelijke verkiezingen een lange rede hield, die op die verkiezingen betrekking had. Dat was ook al weer een zich niet bemoeien miet kerkelijke zaken door den staat!

Het bleek echter, nadat de verkiezingen gehouden waren, dat wel de kerkelijke functies voor ©en groot deel in handen van partijmannen gekomen waren, maar dat men daarmee toch het voorgestelde doel van eenheid nqg lang niet had bereikt. Van dien tijd af toch dateert de nog steeds niet tot oplossing gekomen kerkstrijd in Dvdtschland.

Eerst scheen het, alsof het nationaal-socialisme ook in de kerk had gezegevierd en iedereen buigen zou voor de machtsaanmatiging van den staat.

Maar dat duurde niet zoo heel lang. Wel is er van de zijde van de kerk een groote fout begaan.

Ze heeft n.l. voor de kerkregeering het bisschoppelijk systeem aanvaard. Toen van de zijde van de nationaal-sodalistische leiders te kennen was gegeven, dat de kerk nieuw ingericht moest worden, en wel naar de beginselen van het leddersprincipe, heeft men dat beginsel aanvaard: Er werd ©en bisschop gekozen.

"Wel bleek uit de keuze, dat men niet in alles jnet de nieuwe eischen mee wenschte te gaan. Want Hitler had reeds een persoon uitgekozen om rijksbisschop te worden: Ludwig Muller. Maar de kerkelijke besturen waren hem voor, en "kozen Von Bodelschwingh, een algemeen zeer geziene per soonhj kheid.

„De staat bemoeit zich niet met kerkelijk© zaken". Zoo sprak de „Führer".

Maar er is wel voor gezorgd, dat de persoon, dien Hitler uitgekozen had om rijksbisschop te worden, die functie kreeg! Von Bodelschwingh werd gedwongen om af te treden, en daarop werd Muller gekozen.

De nieuwe kerkelijke besturen deden het; en hoe het precies gegaan is, kan men het best nalezen in ©en geschrift, waarin meer uitvoerig de kerkehjke strijd in Duitschland geteekend wordt.

Het is ©en heel „nette" geschiedenis. De staat heeft „er zich niet mee bemoeid", maar de leiders in den staat hebben wel gezorgd, dat hun doel door middel van hun partijmannen werd bereikt.

Die voerden de zaken uit, en de regeering stond er achter.

Zij kon het niet laten, haar vingers in de zaken van de kerk te steken, en ze hoeft dat al den tijd van den kerkstrijd gedaan, ondanks haar verzekeringen, dat ze zich met kerkelijke zaken niet bemoeide.

Ze heeft er zich altijd mee bemoeid. Niet rechtstreeks. Maar zijdelings; in 't geniep. We zullen dat nader aantoonen.

Toen Muller rijksbisschop geworden was, begon het heve leventje pas goed! Nu zou het leidersr beginsel in de kerk radicaal doorgevoerd worden, en de verschillende kerken zouden tot één organisatie worden saamgesmiced.

De zoogenaamde landskerken kwamen daarvoor het eerst in aanmerking. Daar werden door Muller bisschoppen aangesteld, die weer onder hem zouden staan, en ^00 zou alles één worden.

Hij was niet van plan, om het daarbij te laten. Aanvankehjk, in de bewustheid van zijn macht heeft hij wel eens dingen gezegd, die hij bij nader inzien misschien gaarne had verzwegen. Zoo staat het b.v. wel vast, dat hij het voornemen heeft gehad, na de bereiking van zijn doel met de landskerken, die financieel van den staat afhankeUjk zijn, ook de vrije kerken in de „rijkskerk" op te nemen, goedschiks of kwaadschiks. Een uiüaüng van hem, ook in de bladen opgenomen, wijst daarop zeer duidelijk. Hij verklaarde n.l., dat het „hem aangenaam zou zijn, in de toekomst ook met de vrije kerken „samen te werken"." En wie de taal van de nationaal-socialisten heeft leeren verstaan, weet wel, wat met zulk een „samenwerking" is bedoeld: dat is niet anderSj dan uitvoeren, wat de nationaal-socialistische heeren voorschrijven.

Er zijn geen bewijzen voor, maar wel aanduidingen, dat het doel nog een eind verder gesteld was, en men ten slotte ook protestantsch en roomsch jheeft willen samensmelten.

Want gewoonlijk is het zoo gegaan, dat van te voren voor een zaak, rdie men bereiken wilde, op de een of andere manier propaganda werd gemaakt, of dat ze als idee werd gelanceerd, en dan duurde het niet lang, of men kreeg de toepassing er van in de praktijk.

Wie met ©en open oog de bladen gelezen heeft, heeft dat kunnen vaststellen. Zoo> is het met heel 'de kerkeUjke beweging ook gegaan. Eerst werd in de bladen en periodieken er op gewezen, dat de omkeer in den staat ook niet zonder invloed op de kerk kon blijven. Zoo werd men er op voorbereid en spoedig was de zaak werkelijk aan het draaien.

Zoo heeft men ook ©en tijd gehad, toen men verwachtte, dat Muller zonder veel moeite zijn doel bereiken zou, dat de ééne absolute „rijkskerk" als doel den volke voorgehouden werd; één kerk, waarin aUe kerkelijke organisaties zouden worden opgesmolten.

Daarvan hebben veel nationaal-socialisten gedroomd, en ze droomen er nog heden van; want het nationaal-socialisme zal trachten om dat te bereiken. Dat behoort bij zijn ©enheidsidee.

De N.S.B, koestert gelijke aspiraties. Het is de consequentie van het nationaal-socialistische beginsel.

, ; 5\ '"'J" ""'ik kan ieder op zijn manier zalig worden. il ? / ï^^™ Kampf, blz. 127, 632. •5) Cf. Ib. blz. 630 v.v.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen